Het proefdieren imperium van Charles River

In 1947 begon Charles River met duizend kooien in een loods in Boston, vandaag de dag bezit het een proefdieren-imperium. Tegenwoordig werken 11.800 mensen voor de multinational op 80 locaties in 23 landen. De omzet van Charles River groeit jaar na jaar. In 2021 bedroeg de 3,5 miljard dollar. ¹ Een stijging van 21,1% ten opzichte van 2020. Het is onduidelijk hoeveel proefdieren Charles River jaarlijks wereldwijd gebruikt. Volgens cijfers uit 2015 werden alleen al in de Amerikaanse proefdierfaciliteiten 5400 apen ingezet. ²

Het bedrijf is wereldwijd een van de grootste leveranciers van proefdieren. In een catalogus per regio worden de ‘onderzoeksmodellen’ genoemd die aangeschaft kunnen worden: proefdieren met bepaalde kenmerken. In de editie voor Nederland en België staan de volgende ‘diermodellen:’ ¹

Maar liefst 31 verschillende en o.a. door inteelt gefokte ratmodellen zijn te koop: Zo kun je de 'Zucker' rat aanschaffen die geschikt is voor obesitas-dierproeven. Het model is op de markt sinds 1961. Een ander ratmodel (SHHF) is geschikt voor ‘spontane hartfalen.’ En nog een ander ratmodel (SHRSP) is vatbaar voor beroertes.

Hoe duur is zo’n proefdier? Dat hangt af van het model en gewicht. Mannelijke Lister Hooded ratten met een gewicht lager dan 50 gram kosten 19,77 euro per stuk. Een rat van bijna 300 gram kost 47,92 euro. Omdat Charles River van alle markten thuis is, kun je ook zwangere ratten bestellen of ratjes met jongen. De mannelijke Zucker ratten kosten tussen de 234 en 280 euro per stuk.

In de catalogus worden maar liefst 60 verschillende o.a. door inteelt gefokte muismodellen genoemd, zoals een haarloos model uit 1986 en de diabetesmuis.

De onderzoeker heeft zelfs de keuze uit 16 specifieke haarloze of immunodeficiënte ratten of muizen om tumoren op uit te testen: Charles River heeft het over een ‘ongeëvenaarde portfolio van diermodellen.’ Het goedkoopste muismodel kost 18,09 euro en de duurste muis kost 238,05 euro (JAX-muis van 8 weken oud) die een aangeboren vatbaarheid voor hoge cholesterol hebben.

Als of dat nog niet genoeg keuzevrijheid oplevert voor de wetenschappers, biedt Charles River ernaast ook nog een gepersonaliseerde service aan om een op maat gemaakte genetische gemanipuleerde muis- of ratmodel te fokken, aan de hand van verschillende genetische manipulatietechnieken zoals CRISPR-Cas9 of 'mutagenese.'

Wanneer je een zwanger proefdier hebt aangeschaft dan biedt Charles River een ‘zwangerschapsgarantie.’ Al is de fokker niet verantwoordelijk voor een miskraam. De proefdierfokker waarschuwt de koper dat mannetjesmuizen agressief gedrag kunnen vertonen bij aankomst in het laboratorium. Ook kan het gewicht van het gekochte proefdier afwijken van de bestelling door de stress tijdens het transport.

Charles River biedt twee verschillende soorten konijnen aan: de bekende New Zeeland White uit 1991 en de Chinchilla bastard uit 1977. De Nieuw-Zeelanders kosten vanaf 5 weken oud 174.81 euro per stuk, en vrouwtjes vanaf 19 weken oud maar liefst 488.84 euro. 5-weken oude Chinchilla bastards worden in Frankrijk gefokt en kosten 365,52 euro. Op aanvraag kun je bij de proefdierfokker ook genetisch gemanipuleerde konijnen bestellen.

Cavia’s zijn er voor de dierproefnemer enkel in de Dunkin Hartley variant. Het haarloze model (dat Defensie gebruikte in zenuwgasexperimenten) is momenteel niet verkrijgbaar. Ook gerbils en hamsters worden door Charles River geleverd.

Charles River biedt verschillende operaties aan op muizen en ratten. Deze worden uitgevoerd op verschillende locaties in Europa. Zo kunnen er katheters worden aangebracht, op bestelling dieren ziek gemaakt worden (bijvoorbeeld Parkinson via chemische inductie) of meetapparatuur geïmplanteerd worden in het lichaam.

Charles River kan op aanvraag weefsel, bloed, serum, plasma en organen van verschillende diersoorten leveren. Andere lichaamsvloeistoffen zoals melk, uitwerpselen en urine kunnen op bestelling geleverd worden.

Charles River in Den Bosch biedt naast proefdieren ook een brede portfolio van dierstudies aan. Het gaat om vaak wettelijk verplichte experimenten op het vlak van toxicologie en endocriene (hormoonhuishouding). Er werken 635 mensen in Den Bosch die een service aan bedrijven verlenen op het gebied van registratie en regelgeving van (agro)chemicaliën, biociden, farmaceutische producten en REACH. ^{1 2}

Op 16 januari 2019 publiceerde Janssen Pharmaceutica in Beerse een studie op beagles en ratten die uitgevoerd is in het proefdiercentrum van Charles River in Den Bosch. ¹ De proefdieren kregen via dwangvoeding het middel flubendazole binnen. De onderzoekers voerden een ‘repeated doses’ studie en een ‘Cardiovascular safety’ studie uit op 51 beagles en honderden ratten.

De honden kregen een stof in hun bloed ingespoten om vervolgens hun bloed te meten. Dan begint de orale toxiciteitstest pas waar ze twee weken lang via een dagelijks herhaalde toediening de stof gedwangvoederd krijgen. De dieren hebben last van diarree, braken, gewichtsverlies en aantasting van de lever. Een beagle haalde het einde van het experiment niet en moest tijdens de test al afgemaakt worden door leverfalen. Uiteindelijk werden alle proefdieren gedood om hun organen te onderzoeken.

In het NRC artikel ‘een dierproef omdat het moet’ wordt uitgebreid ingegaan op de verouderde wetgeving en dito diertesten: ¹

Toxicologen en proefdierspecialisten in Nederland zien dat in hun vakgebied – van voeding tot chemicaliën en medicijnen – nutteloze dierproeven gedaan worden. De proeven detecteren te veel risico’s of juist te weinig, geven grillige resultaten, zeggen weinig over de mens, of zijn verouderd. Maar toch worden ze gedaan. Want ze zijn verplicht, voordat potentieel gevaarlijke stoffen de markt op mogen. Bijna altijd vanwege internationale regels.

Het gaat niet om enkele uitzonderingen. In juli 2009 schreef de Duitse toxicoloog Thomas Hartung er in Nature al een snijdende review over. Tachtig jaar geleden, beschrijft Hartung, kwam het besef op dat je mensen niet zomaar kon blootstellen aan chemische stoffen. Halverwege de twintigste eeuw werden daarom allerlei proeven ontwikkeld, vooral dierproeven. En toen viel het systeem „in slaap”, aldus de toxicoloog. „Er is bijna geen ander wetenschappelijk vakgebied waarin de belangrijkste experimenten in meer dan veertig jaar nauwelijks veranderd zijn.”

Ondanks de wetenschappelijke kritiek op de wettelijke verplichting van een deel van de dierproeven, blijft de huidige regelgeving en daarmee de vele diertesten, de standaard. In Nederland zijn 25% van alle dierproeven die worden uitgevoerd, wettelijk verplicht zijn. ¹ Een groot deel van deze testen worden uitgevoerd bij Charles River. Bio-ethicus en voormalig lid van het Nationaal Comité advies dierproeven, Henriëtte Bout, zegt hierover in Scienceguide: ²

“Het staat nu eenmaal in de wet dat in het kader van veiligheid bepaalde dierproeven moeten worden gedaan. Ook al zeggen de wetenschappers van nu dat sommige van die voorgeschreven proeven achterhaald zijn, dan nog moeten die dierproeven worden gedaan. De overheid moet die wetgeving aanpassen, maar dat blijkt niet makkelijk te gaan. Soms vind ik dat frustrerend.”

Charles River, grootverbruiker en leverancier van proefdieren, is vanzelfsprekend een groot voorstander van de huidige wetgeving. In het jaarverslag van Charles River staat het volgende: “Als wetgevende instanties een mandaat geven voor een flinke reductie in veiligheidstesten met proefdieren (waar sommige belangengroepen voorstander van zijn), dan zal het bepaalde segmenten van onze business nadelig beïnvloeden.”

Animal Rights is uiteraard groot voorstander van de aanpassing van de huidige, gedateerde wetgeving. Toxicoloog en campagnecoördinator Jen Hochmuth: “Het draait allemaal om het afvinken van dierproeven. Wanneer de dierproeven zijn uitgevoerd mogen de producten van de fabrikant op de markt komen. Het zijn regels die dateren uit de jaren 60 van de vorige eeuw. Daar moeten we vanaf. ”³

In 2021 diende Charles River een aanvraag in om de vestiging in Den Bosch uit te breiden met twee laboratoria. Bezwaren van dierenorganisaties werden afgewezen. De uitbreiding betrof niet enkel bouwvergunningen, Charles River vroeg ook om toestemming om 122.300 dierproeven te gaan uitvoeren bovenop de 265.850 dierproeven die ze al deden!¹

In april 2022 werden een nieuwe aanvraag tot omgevingsvergunning aangevraagd. Het is tot heden nog onduidelijk of dit een bijkomende uitbreiding betreft en of er ook een nieuwe aanvraag voor meer dierproeven zal volgen. Bezwaar maken is op dit moment nog niet mogelijk, maar Animal Rights volgt de situatie op de voet.²