Varkenshouder Straathof heeft een beroepsverbod in Duitsland, maar mag in Nederland gewoon zijn gang gaan

Adriaan Straathof (1955) besloot als 16-jarige van school te gaan om voor zijn vader op de boerderij te gaan werken, een gemengd bedrijf met varkens, koeien en akkerbouw. Met een broer begon hij in 1973 een boerderij met 150 zeugen, die biggen wierpen voor andere varkenshouders. In 1995 stortte zijn broer zich op koeien, Adriaan ging verder met varkens, als eerste in Erichem. ^{1 2 3}

In het Gelderse Erichem, nabij Buren, stond sinds eind jaren zeventig een legbatterij voor 50.000 kippen. In 1995 nam Straathof de boel over en in 1996 krijgt hij een milieuvergunning om 14.000 varkens te mogen houden in wat De Knorhof gaat heten. Omwonenden klagen vanaf het begin over stankoverlast. Er ontstaat juridisch getouwtrek over de vergunning, en vooral de niet vergunde brijvoerinstallatie, silo’s, mestopslag en zeugenuitloop.

De gemeente beschuldigt Straathof ervan meer varkens te houden dan toegestaan en haalt in juli 2001 met behulp van een politiemacht 328 boventallige varkens weg en gooit Straathof op last van de burgemeester een nacht in de cel. Daarna ontbrandt een lang juridisch gevecht over de milieuvergunning en de vraag hoeveel varkens De Knorhof mag houden. In februari 2004 probeert de gemeente nogmaals varkens af te voeren. Straathof heeft ze echter ’s nachts illegaal verplaatst. ¹

In 2005 wint Straathof de laatste slag en de gemeente bindt in. Het bedrijf kreeg zijn vergunningen. In 2005 berekenden de gemeente Buren en de provincie Gelderland dat er al meer dan een miljoen euro aan gemeenschapsgeld aan procedures rond De Knorhof was uitgegeven. De Knorhof groeit naar 20.000 varkens en dit is ook het aantal dat in juli 2017 de dood vindt bij een stalbrand. ²

In het vroege voorjaar van 2016 maakte Animal Rights trieste undercoverbeelden in De Knorhof. Daarmee bewees de dierenrechtenorganisatie dat de eerder opgelegde boetes geen effect hadden gehad. De stal was slecht onderhouden. Een zeug stond in een straal water vanwege een kapotte waterleiding. Omdat zij opgesloten zat tussen stangen kon ze letterlijk geen kant op. De andere zeugen hadden hierdoor geen water tot hun beschikking. De beelden toonden ook de lijdensweg van een verzwakt, afgedankt biggetje dat naar adem hapt terwijl hij of zij bovenop haar dode soortgenoten in een kruiwagen ligt, wachtend op de dood.

Naar aanleiding van de Animal Rights undercoverbeelden kwam er een inspectie in horrorstal De Knorhof. De NVWA meent niets bijzonders op te merken.

Straathof heeft al snel meerdere varkensbedrijven in Nederland en één in België. Overal waar hij gaat zijn er conflicten met toezichthouders, gemeenten, provincies, buren, dierenactivisten en politici. Vooral vanwege stank en overlast van varkens-, voer- en mesttransporten. Voor omwonenden hangt hun levenskwaliteit vaak af van de richting waaruit de wind waait.

Hij overlegt niet, maar procedeert en rekt die procedures, waardoor de juridische kosten voor gemeentes oplopen en waarvoor de gemeenschap uiteindelijk opdraait. Hij lijkt de grenzen van wettelijke voorschriften met betrekking tot het milieu, stalbezetting, bouwvergunningen en dierenwelzijn systematisch te verkennen om ze vervolgens te overtreden.

Rond de millenniumwisseling breidt Straathof zijn werkterrein naar Duitsland uit. In het oosten van dat land staan veel voormalige staatsbedrijven te koop, spotgoedkoop na de val van de muur. Vaak zijn de kopers Nederlandse investeerders, omdat in Nederland uitbreiding van de vee-industrie steeds meer wordt bevroren om omwonende en het milieu te ontlasten. In 2003 neemt Straathof zijn eerste Duitse stal in gebruik. Tien jaar later bezit hij tien megastallen bij de oosterburen.

De Duitse politici zijn in het begin blij met Nederlandse investeerders in het praktisch failliete oosten van Duitsland. Dan keert het tij. De Duitsers zien de intocht van Nederlandse veemiljonairs al snel als een invasie, begeleid door stank- en transportoverlast. Het regent klachten en bij inspecties komen vele misstanden boven water. Straathof negeert de publieke opinie en het Duitse gezag, waarschijnlijk zijn grootste blunder. Straathof krijgt de naam 'Der Schweinebaron'.

Op alle locaties zijn problemen. In Binde in Saksen-Anhalt zijn stallen gebouwd zonder bouwvergunning en is er ook een vervolging vanwege vermeende overbevolking. Nog in november 2012 verklaarde een woordvoerster van de lokale overheid dat binnen twintig weken de faciliteit gesloten zou worden. Als eerst mochten er geen zeugen meer bevrucht worden en door verkoop of herhuisvesting van de 30.000 varkens zou de faciliteit geleidelijk geleegd worden. Maar het loopt anders. De maatregelen worden niet uitgevoerd en in januari 2013 werd bekend dat de overheid de illegale bouwwerken gelegaliseerd had.

In 2011 bouwt Straathof aan de grootste varkensfokkerij in Europa in Alt Tellin, Mecklenburg-Vorpommern, waar jaarlijks 250.000 biggen moeten worden ‘geproduceerd’. Daarvoor moeten wel nieuwe mestfaciliteiten in het gebied worden gerealiseerd.

In november van dat jaar komt actualiteitenprogramma Brandpunt bij Straathof in Duitsland op bezoek. Onbewogen bekijkt Straathof de beelden van dode biggetjes die een moedervarken omringen, uitglijdend over de bloederige massa van een placenta. De beelden zijn gemaakt in een van Straatshof’s varkensstallen in Duitsland. Als de interviewer zegt dat hem de lust vergaat om na het zien van de beelden een schnitzel te eten, zegt Straathof: “Ja, maar dan heb je waarschijnlijk zelf een probleem.” Hij geeft min of meer toe dat dit de realiteit van het systeem is. ¹

Volgens ARIWA lopen er in 2015 in Mecklenburg-Vorpommern, waar Straathof Holding drie varkensfabrieken exploiteert (Alt Tellin in de buurt van Greifswald, Medow en Fahrbinde ten zuiden van Schwerin), boetes van 1500 euro per bedrijf per dag, omdat de wettelijke vereisten die gesteld zijn om het dierenwelzijn te waarborgen nog niet zijn geïmplementeerd. Alleen al in deze drie installaties zijn bij de ongeveer 200 overheidsinspecties in de acht voorafgaande jaren ten minste 185 overtredingen geconstateerd: vervalsing van gedocumenteerde aantallen varkens, overbevolking, vroegtijdige ingebruikname van een stal, overtreding van dierenwelzijn- en emmissieregels. Hiervoor moest in totaal ongeveer 163.000 euro boete betaald worden. ²

In maart 2014 vindt een grootschalige politieoverval plaats op een van de grootste Duitse biggen fokkerijen, ten noordoosten van Magdeburg nabij het dorp Gladau, gemeente Genthin. Er waren daar al eerder problemen; zo zou Straathof er niet de toegestane 33.000, maar 52.000 varkens houden. Drie dagen lang werd het bedrijf doorzocht door tientallen agenten, dierenartsen en andere veterinaire specialisten.

Het weekblad Stern kreeg beelden in handen die de politie maakte tijdens de inval. ¹In een afvalbak ligt een biggetje dat nog steeds ademt. Een medewerker pakt het dier bij het achterlijf en slaat het meerdere keren met de kop tegen de rand van een stalafscheiding. Honderden dieren in de faciliteit zijn ziek of gewond. In meer dan 250 stalkooien hebben biggen ernstige huidaandoeningen. De Duitse justitie stelt onder meer dat de varkens op het bedrijf te lijden hadden onder ondraaglijke pijn. Hun verwondingen werden niet behandeld en ze zouden zonder reden antibiotica krijgen toegediend en zomaar worden gedood.

Het verzamelde materiaal vormt in November 2014 de basis voor een beroepsverbod. Steffen Burchhart, de sociaal-democratische landraad van district Jerichower Land, legt Straathof een houd- en verzorgingsverbod op wegens systematische dierenmishandeling. Het was het eerste verbod van deze aard in de Bondsrepubliek.

In januari 2015 bevelen de autoriteiten van Jerichower Land de sluiting van de Straathof-fabriek in Gladau tegen het einde van augustus 2015. ²

In december 2014 onderzoekt het Landratsamt Donau-Ries of Straathof’s houdverbod ook voor de Beierse megastal ‘Reichertsweiler Hof', beheerc door Straathof-Strehle GmbH, moet gelden, waar zo’n 11.000 varkens - 2500 moederdieren en 8.000 biggen - gehouden mogen worden. ¹

In juni 2015 voerde de politie op twee varkensfokkerijen van Straathof-Strehle GmbH bij Tapfheim en Amerdingen in Donau-Ries grootschalige inspecties uit. Er waren ongeveer honderd mensen bij betrokken, waaronder vijftien dierenartsen en gezondheidsfunctionarissen. Volgens de Süddeutsche Zeitung worden vier mannen in de leeftijd van 38 tot 60 jaar van het ‘Reichertsweiler Hof’, de grootste varkensfokkerij in Zwaben, beschuldigd van dierenmishandeling. Men stelde ook vast dat er overtredingen waren van de dierenwelzijnswet en hygiënevoorschriften.

Straathof had reeds voor de controle ontslag genomen als directielid van Straathof-Strehle GmbH en daarom konden de twee Zwabische bedrijven aanvankelijk zonder problemen doorgaan onder een soort stromanconstructie.

Op 30 september 2015 brengt de Duitse dierenrechtenorganisatie Animal Rights Watch (ARIWA) nieuwe beelden naar buiten van de varkensfabrieken van Straathof in Alt Tellin (Mecklenburg-Vorpommern) en Badingen-Osterne (Brandenburg) en Drebkau (Brandenburg) via de zender 3sat. Ze tonen de “alledaagse waanzin” in de dierenindustrie. Zeugen roerloos opgesloten in kratten, open wonden, navelbreuken, aangebeten oren, massa’s maden en andere onhygiënische omstandigheden; dierenmishandeling als onderdeel van het systeem. ¹

De agrarische woordvoerder van de Groenen in de deelstaat Saksen-Anhalt, Dorothea Frederking, ziet in de schokkende beelden een bewijs dat het persoonlijke houdverbod tegen Straathof terecht is en eist onmiddellijke implementatie. ²

In november 2015 besliste de Hogere Administratieve Rechtbank Magdeburg dat de wettelijk voorgeschreven kooien voor zeugen te klein zijn, na controles bij de stallen van Straathof in het district Jerichower Land. De rechtbank baseerde zich op § 24 Abs.4 Nr. 2 TierSchNutztV (Tierschutz-Nutztierhaltungsverordnung), volgens welke alle bezette kooien zo ontworpen moeten zijn dat elk varken ongehinderd kan opstaan, gestrekt kan liggen en in zijwaartse positie de ledematen kunnen uitstrekken. ¹

Op maandag 4 juli bevestigde de Administratieve Rechtbank van Magdeburg het verbod om varkens te houden en te verzorgen tegen de 'varkensbaron' en bij besluit van 4 november 2016 verwierp de 3e Senaat van de Hogere Administratieve Rechtbank van Saksen-Anhalt het verzoek van Straathof om in beroep te gaan tegen het vonnis van de Administratieve Rechtbank in Magdeburg. Het veeverbod was nu volledig geldig en onbetwistbaar en moest in alle staten worden toegepast. ^{1 2}

Het oordeel was vooral gebaseerd op het feit dat dieren niet voldoende verzorgd werden met als resultaat talrijke onvoldoende- of niet-behandelde verwondingen en ziekten. Deze werden in wezen veroorzaakt door huisvestingsomstandigheden die in strijd met het dierenwelzijn waren. Verder noemt de rechtbank in de onderbouwing het buitensporig lang, illegaal verblijf in kooien, te smalle en te korte kooien voor de zeugen, en dierenwelzijn onwaardige omgang met overtollige biggen. Een dierenartsbehandeling van dergelijke biggen bestond niet, met uitzondering van een instructie van Straathof om dieren te doden die niet binnen een week in de "ziekenboeg" herstelden.

De rechtbank was van oordeel dat Straathof moet worden beschouwd als de verantwoordelijke veehouder. Het district ging er terecht vanuit dat de in art. 12 en 14 van de Grondwet (vrijheid van beroep en garantie van eigendom) vastgelegde fundamentele rechten van de eiser minder belangrijk zijn dan het belang van dierenwelzijn (art. 20a Grondwet).

Eind oktober 2019 werd bekend dat Straathof in Duitsland is veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van acht maanden voor dierenmishandeling met een proeftijd van twee jaar. Deze straf komt boven op het beroepsverbod dat hem werd opgelegd in 2014 en dat werd bevestigd in 2016. ^{1 2 3}

Adriaan Straathof nam in stappen afstand van zijn Duitse ondernemingen. Hij neemt ontslag als bestuurder. Straathof Holding GMBH heet sinds 2015 LFD Holding (Landwirtschaftliche Ferkelzucht Deutschland). De overheid dwingt hem de zeggenschap over zijn elf bedrijven uit handen te geven en onder te brengen in een zogenoemde Treuhänder (curator). De naamsverandering van de Duitse varkensbedrijven ging daarom gepaard met de overdracht van de aandelen aan twee curatoren. Curator Christian Graf Brockdorff bezit 95% van de aandelen en het restant is in handen van Schultze & Braun.

Straathof is op papier niet langer een varkensfokker, maar ondertussen blijven zijn ‘voormalige’ boerderijen dieren ‘produceren’. De twee curatoren die sindsdien het bewind over het consortium voeren, mogen contractueel alleen handelingen verrichten die in het belang zijn van ‘treugeber’ Straathof. Deze constructie wordt vaak gebruikt als iemand zijn zakelijke betrokkenheid bij een vennootschap wil verhullen. Pogingen van Duitse politici het contract openbaar te krijgen, zijn mislukt. De dagelijkse leiding van het Duitse Straathof-imperium ging over in handen van Jörn Göbert en Heidrun Spengler. Zij is de rechterhand van Straathof in Duitsland en werkte al voor hem vóór de aandelenoverdracht.

De curatoren mogen dus alleen zakelijke verbintenissen aangaan die in het belang zijn van Straathof. Via de directie, Spengler en Göbert, bepaalt Straathof wat intern op zijn bedrijven gebeurt en zijn dochter en schoonzoon werken ook gewoon bij de Duitse bedrijven. Straathof zelf woont nog in Duitsland en verdeelt officieel zijn aandacht tussen Nederland, waar hij in de weekenden komt, en Hongarije, waar hij dan inmiddels acht bedrijven heeft.

Jörn-Fredrik Göbert stoomt ondertussen het bedrijf klaar voor de verkoop. Eind 2017 zijn de modificaties en investeringen klaar en de verwachting is dat het bedrijf in 2019 in andere handen zal zijn. In de elf bedrijven is € 25 miljoen gestoken om inspecties met betrekking tot dierenwelzijn en milieu door te komen. In onderhoud is € 12 miljoen gaan zitten. De koopprijs? Meer dan 100 miljoen euro.

De uiteindelijke koper van LFD krijgt elf bedrijven in zes verschillende Duitse deelstaten met 55.000 vergunde zeugenplaatsen voor zijn geld. Daarnaast koopt hij 250.000 biggenopfokplaatsen en negen biogasinstallaties met een gezamenlijke capaciteit van 7 megawatt. Tevens zijn er 14.000 opfokplaatsen voor zeugen en 15.000 vleesvarkensplaatsen. De verkoop en transport van de biggen doet LFD ook in eigen beheer. ¹

LFD heeft intussen evenmin een onbevlekt blazoen. In april 2017 komen bij een stalbrand in het gehucht Demsin driehonderd varkens door verstikking of verbranding om het leven.

Eind februari 2020 werd bekend gemaakt dat LFD Holding, de grootste producent van biggen in Duitsland, gevestigd in Genthin in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt en eigendom van de Nederlandse varkenshouder Adriaan Straathof, in de Zwitserse handen komt van belegger Terra Grundwerte. Het is niet bekend voor welke prijs Terra Grundwerte de onderneming overneemt. Curator Christian Graf Brockdorff geeft aan dat met Terra Grundwerte alle noodzakelijke afspraken gemaakt zijn voor volledige overname. De daadwerkelijke overdracht vindt plaats wanneer alle formaliteiten zijn voltooid. Terra Grundwerte krijgt advies van de Lindhorst Groep in Winsen an der Aller in de Duitse deelstaat Nedersaksen, die de investeerder ook in de toekomst zal ondersteunen. ²

Midden maart 2000 mocht Terra Grundwerte zich eigenaar noemen van LFD Holding, de voormalige Straathof-bedrijven. De overname van Duitslands grootste biggenfokbedrijf LFD door het Zwitserse Terra Grundwerte was toen in kannen en kruiken. Terra Grundwerte neemt Landwirtschaftliche Ferkelzucht Deutschland (LFD) in zijn geheel over, inclusief de 400 personeelsleden. Alle locaties blijven Het hoofdkantoor blijft in Genthin (deelstaat Sachsen-Anhalt). ³

LFD Holding telt op dat moment 55.000 zeugen, 250.000 biggenplaatsen en 15.000 vleesvarkenplaatsen. Het bedrijf heeft vierhonderd medewerkers die door Terra Grundwerte worden overgenomen. Directeur Jörn F. Göbert verlaat het bedrijf met de komst van een nieuwe eigenaar.

In Nederland legt de NVWA Straathof tussen 2012 en 2014 geldstraffen op van in totaal 200 duizend euro. Dit “vanwege ernstige overtredingen met soms ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg”, schrijft toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma in 2015 aan de Tweede Kamer. Vaak ging het om te krappe ruimtes voor de dieren, blijkt uit brieven van de staatssecretarissen Dijksma en Van Dam aan de Kamer. Dijksma noemde de mate van overtredingen zorgwekkend. ¹

De Nederlandse autoriteiten vorderen ook 111 duizend euro aan 'wederrechtelijk verkregen voordeel' - geld verdiend met onwettige activiteiten.

Uit de beelden die Animal Rights in het vroege voorjaar van 2016 in De Knorhof in Erichem maakte blijkt dat de boetes geen effect hebben gehad. De stal is slecht onderhouden. Een zeug stond in een straal water vanwege een kapotte waterleiding. Omdat zij opgesloten zat tussen stangen kon ze letterlijk geen kant op. De andere zeugen hadden hierdoor geen water tot hun beschikking. De beelden toonden ook de lijdensweg van een verzwakt, afgedankt biggetje die naar adem hapt terwijl hij of zij bovenop haar dode soortgenoten in een kruiwagen ligt, wachtend op de dood. ¹

Ondanks dit alles kan Straathof gewoon door ‘boeren’.

De reputatie van de ‘varkensbaron’, waaronder zijn beroepsverbod in Duitsland, wil het Overijsselse provinciebestuur niet meewegen in de beoordeling van Straathof's uitbreidingsplannen in Mariënheem. In juli 2017 verklaart ook staatssecretaris Martijn van Dam in reactie op vragen van de PvdA dat het Duitse beroepsverbod geen invloed heeft op de activiteiten van de ondernemer in Nederland. ¹

Op donderdag 27 juli 2017, komen in het Gelderse Erichem twintigduizend varkens om tijdens een grote brand. Ontstaan in een stal achter het woonhuis, verplaatste de brand zich via niet-geïmpregneerde isolatiepanelen razendsnel door alle stallen. Binnen een half uur was het vuur verspreid door het hele complex. Er zijn niet eerder in Nederland zoveel varkens omgekomen bij één brand. ^{1 2}

Straathof maakt al snel zijn intentie om te herbouwen duidelijk. Op 30 jan 2018 wordt dit besproken in een raadsvergadering in Maurik. Er zijn veel tegenstanders aanwezig, waaronder Animal Rights. ³

Eind juni 2018, laat Adriaan Straathof weten dat de nieuwe Knorhof 3,7 hectare moet meten. De oude stal was 1,8 hectare groot. De aandacht komt volgens woordvoerder Voerman te liggen bij 5.000 fokzeugen en hun biggen. Er komt meer ruimte voor de dieren en brandgangen tussen de compartimenten. De bebouwing wordt op sommige plaatsen tot 15 meter hoog. Een fors grotere stal is volgens Straathof nodig om aan de veiligheidseisen te voldoen. ⁴

Sebava BV, zoals het concern van Straathof inmiddels heet, belooft medio september 2018 een informatieavond over de herbouw te zullen houden. ⁵ Dat wordt uiteindelijk 15 oktober. ⁶

In Nederland heeft Straathof nu zes bedrijven met straks meer dan 70.000 varkens: Koningsbosch, Erichem-Buren, Hoeven, Creil, Lierop-Someren en Mariënheem-Raalte. De dagelijkse leiding ligt bij zijn zoon Bas. In de zomer van 2019 kreeg het bedrijf achter de stallen, Sebava BV, een nieuwe directeur, Maarten Verdoorn, die de stallen in Nederland beheert. Hij was ruim 12 jaar (1996-2009) bedrijfsleider van de vestiging in Hoeven.

Straathof had ook in Saksen Anhalt zes bedrijven. In al die zes bedrijven werden systematisch overtredingen van de regels vastgesteld. Het gebeurde niet in één bedrijf, maar overal. De misstanden uit Duitsland zijn te vertalen naar Nederland en dus ook naar Hongarije. Beroepsverboden zouden dus op Europees niveau uitgesproken moeten worden. We zouden toch ook niet accepteren dat een in Duitsland uit zijn ambt gezette arts in Nederland een praktijk opzet?

Adriaan Straathof vertegenwoordigt een industrie waar niet de wet maar het recht van de sterkste - of die met het meeste geld - van toepassing is. De lokale en landelijke politiek houden, met een enkele uitzondering, dit soort ondernemers de hand boven het hoofd.

Antwoord van Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken op 27 maart 2015 op vragen van het lid Thieme (PvdD) over het Duitse beroepsverbod aan een omstreden Nederlandse varkenshouder: "In de periode 2007–2014 heeft de NVWA de Nederlandse vestigingen 14 keer bezocht. Tijdens de controles werden overtredingen vastgesteld, bijvoorbeeld ten aanzien van het Varkensbesluit (VB) en de Gezondheids- en Welzijnswet voor dieren (GWWD). In enkele gevallen was sprake was van ernstige overtredingen van de wet- en regelgeving, met soms ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg. Op basis van de geconstateerde overtredingen is zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk opgetreden. Het betreft vijf toezichtrapporten die geleid hebben tot bestuursdwang en vijf processen-verbaal. Het bedrijf heeft de geconstateerde gebreken hersteld, bij de laatste hercontrole op 5 juni 2014 bleken alle locaties uiteindelijk in orde te zijn."

"De strafrechtelijke onderzoeken die in Nederland hebben geleid tot processen-verbaal zijn overgedragen aan het Openbaar Ministerie. In 2012 en 2013 zijn door de rechter boetes opgelegd van ruim € 100.000, waarvan € 37.500 voorwaardelijk. Ook is een vordering ontneming toegewezen van het wederrechtelijk verkregen voordeel van ruim € 111.000. In 2014 is door de rechter een geldboete van € 99.000 en is een voorwaardelijke stillegging van de onderneming voor een periode van 3 maanden met proeftijd van 2 jaar uitgesproken. Tegen dit vonnis is door de ondernemer hoger beroep aangetekend. Ondanks dat de eerder geconstateerde gebreken hersteld zijn, vind ik de mate van overtredingen zorgwekkend. De NVWA zal de bedrijven van de betreffende veehouder komende tijd dan ook zeer regelmatig blijven inspecteren." ¹

Antwoord van Staatssecretaris Van Dam van Economische Zaken op 7 juli 2017 op vragen van het lid Kuiken (PvdA) over de omstreden varkenshouder met beroepsverbod in Duitsland die in Nederland gewoon uit mag breiden: "Ook in recente jaren (2015–2017) heeft de NVWA een aantal inspecties uitgevoerd op de locaties van deze varkenshouder. Naar aanleiding van een inspectie in februari 2015 is het bedrijf een proces-verbaal aangezegd op het gebied van gebruik van levende dierlijke producten (varkenssperma van een niet-erkend winstation uit Duitsland). In februari 2016 is op een van de locaties van deze varkenshouder een inspectie uitgevoerd naar aanleiding van twee signalen. Tijdens deze inspectie werden echter geen afwijkingen aangetroffen. In juni 2016 heeft het bedrijf een schriftelijke waarschuwing ontvangen voor het vervoeren van een hoogdrachtige zeug vanuit een van zijn locaties naar een slachthuis. In februari 2017 is een inspectie op een locatie uitgevoerd naar aanleiding van een signaal over tijdelijk te krappe huisvesting van biggen. Hiervoor is een boeterapport opgemaakt." ²

Antwoord van Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit op 30 oktober 2018 op vragen van het lid Ouwehand (PvdD) over de geplande herbouw en uitbreiding van mega varkensstal De Knorhof: "Voor wat betreft de periode vanaf juli 2017 tot op heden hebben er door de NVWA twee welzijnscontroles plaatsgevonden. Daarbij zijn overtredingen geconstateerd. Bij de hercontrole bleek in beide gevallen de overtreding opgeheven." ³

Minister Carola Schouten van LNV in antwoord op vragen van het lid Van Kooten-Arissen van maart 2019 over de uitspraak van de Raad van State dat een varkenshouder met beroepsverbod in Duitsland zijn varkensstal in Nederland gewoon uit mag breiden: "In de periode 2007–2018 heeft de NVWA de Nederlandse vestigingen van deze eigenaar 22 keer gecontroleerd. Tijdens de controles werden overtredingen geconstateerd, bijvoorbeeld ten aanzien van het (toenmalige) Varkensbesluit en de Gezondheids- en Welzijnswet voor dieren en later het Besluit houders van dieren. In enkele gevallen was sprake van ernstige overtredingen, soms met ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg. Tegen de geconstateerde overtredingen is bestuursrechtelijk opgetreden. Bij hercontroles bleken de geconstateerde tekortkomingen te zijn hersteld en was er geen sprake meer van overtredingen. Er is ook strafrechtelijk opgetreden. De processen verbaal zijn overgedragen aan het Openbaar Ministerie." ⁴

Op 17 januari 2020 heeft lid Futselaar (SP) opnieuw vragen gesteld aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit aangaande de nieuwbouwplannen van varkensboer Straathof.

Op vrijdagavond 27 juli 2018 waren activisten opnieuw bij De Knorhof aan de Burensewal in Erichem. Burning Souls, Animal Rights en de Partij voor de Dieren Buren sloegen de handen ineen om een krachtig signaal af te geven. We stonden stil bij de ramp van 27 juli 2017 en protesteren tegen de plannen om Knorhof te herbouwen. ^{1 2}

Op 15 oktober 2018 zou Sebava omwonenden en belangstellenden uitleg geven over de herbouwplannen en de vertaling daarvan naar een omgevingsvergunning. Natuurlijk zou ook Animal Rights aanwezig zijn, maar een paar dagen voor de bijeenkomst werd deze door Straathof & Co. afgelast. Sebava heeft blijkbaar moeite met het democratisch proces en kondigde een besloten informatieavond aan. ¹ Begin november liet Straathof via zijn woordvoerder weten dat er helemaal geen informatieavond over de nieuwe Knorhof meer komt. Daarvoor in de plaats komt een interactieve website. ²

Op 18 december 2018 houdt Sebava dan toch een besloten informatieavond met de acht gezinnen die binnen een straal van 500 meter wonen. Vlak daarna worden de plannen ook online geplaatst. ³

Vervolgens diende Sebava de 'Notitie reikwijdte en detailniveau’ in. Deze omvatte het voornemen tot nieuwbouw en verandering van de varkenshouderij in Kapel-Avezaath; de eerste stap op weg naar herbouw van ‘varkensfabriek’ Knorhof. De inzagetermijn van zes weken, waarin iedereen schriftelijk kon reageren op de ‘notitie’ bij de Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN), verstreek op 24 januari. De commissie voor de milieueffectrapportage (MER) heeft die reacties betrokken in haar advies van 28 februari 2019. Knorhof 2.0 moet plaats bieden aan 28.860 varkens, anderhalf keer zoveel als voorheen. Het is een shift van het vetmesten van vleesvarkens naar een vermeerderingsfabriek met vooral zeugen en biggen.

De provincie Gelderland laat een uitgebreide Milieueffectrapportage (MER) door een Commissie MER uitvoeren voor de herbouw vanwege de grote maatschappelijke weerstand. Er wordt beweerd dat de commissie daarbij speciale aandacht zal besteden aan brandveiligheid en het dierenwelzijn. Animal Rights eist dat ook Straathof’s verleden wordt meegenomen in de herbouwplannen.

Het MER was in juli 2019 opgesteld. Deze is essentieel voor de benodigde omgevingsvergunning waarvoor de aanvraag op 18 juli 2019 is ingediend. Het MER wordt getoetst door de Commissie voor de milieueffectrapportage. Deze neemt opnieuw zienswijzen mee in haar advies. Het MER ligt gedurende een termijn van zes weken ter inzage. De eerste dag van de ter inzage legging was 29 juli 2019. Er is dus tot 9 september tijd om een zienswijze in te dienen.

Voor de oude stal was een vergunning voor 19.147 varkens. In de vergunning worden jonge biggen echter niet meegeteld. Pas vanaf 25 kilo produceren de varkens blijkbaar genoeg mest en CO2 om apart te worden vermeld in een milieuvergunning. Het aantal slachtoffers van de brand lag daarom waarschijnlijk dichter bij 24.000 dieren.

Bij de in de MER genoemde voorkeursvariant, waarbij in Erichem voornamelijk biggen zouden worden gefokt die na vier weken gespeend en getransporteerd worden naar vetmestbedrijven, ligt er een aanvraag voor maximaal 4.980 fokzeugen, 19.602 gespeende biggen en 1.176 opfokzeugen, een forse stijging ten opzichte van de oude vergunning. Als de zogende biggen ook meegeteld worden, komt het totaal aantal dieren daarmee mogelijk op ruim 37.000 uit. De herbouw wordt zo een enorme uitbreiding.

Een tweede variant die in de MER wordt genoemd is om de helft van de biggen in Erichem te houden en daar verder vet te mesten en de andere helft te verplaatsen naar andere bedrijven.

Als de aanvraag past binnen het huidige bestemmingsplan dan staat de gemeenteraad grotendeels buitenspel.

Midden oktober 2019 krijgt Straathof te horen dat hij meer duidelijkheid moet geven over de verwachte geuroverlast van de nieuw te bouwen megastal. Dat stelt de Commissie voor de milieueffectrapportage, die de plannen voor de nieuwe stal heeft onderzocht. Het betekent nieuw huiswerk voor de ondernemer omdat de provincie Gelderland dit advies overneemt. De Commissie voor de milieueffectrapportage laat weten dat het bedrijf naar verwachting weliswaar minder geur en ammoniak uitstoot dan het oude bedrijf, maar dat op enkele locaties in de omgeving nog wel geurnormen zullen worden overschreden. ¹

In januari vragen we opnieuw bij de provincie naar de stand van zaken. We kregen het volgende als antwoord:

"Op 15 oktober 2019 heeft de commissie MER een voorlopig toetsingsadvies over het milieueffectrapport van Sebava BV uitgebracht. Naar aanleiding hiervan heeft Sebava BV het milieueffectrapport aangepast en opnieuw aan de commissie voorgelegd. De verwachting is dat deze maand de commissie hierover een advies uitbrengt. Indien dit positief is dan kan in principe de gevraagde omgevingsvergunning en Wnb-vergunning verleend worden. De verwachting is het eerste dan wel tweede kwartaal 2020. Bekendmaking vindt conform de uitgebreide procedure van de Algemene wet bestuursrecht in het provinciaal blad plaats (eerst ontwerpbesluit met mogelijkheden tot inbrengen zienswijzen en daarna definitief besluit met mogelijkheid tot instellen beroep)." ¹

Op 17 januari 2020 kwam de herbouw van varkensfabriek Knorhof weer een stap dichterbij: "De Commissie MER van de provincie Gelderland is van oordeel dat het aangevulde Milieueffectrapportage (MER) de essentiële informatie bevat om een besluit te kunnen nemen over de omgevingsvergunning, waarin het milieubelang volwaardig wordt meegewogen." Die commissie oordeelde eerder nog dat ondernemer Adriaan Straathof meer duidelijkheid moest geven over de verwachte geuroverlast. Dat is nu gebeurd. ² Nu is de provincie aan zet. Die moet een bouwvergunning afgeven, een zogenoemde omgevingsvergunning, en een Wnb-vergunning. Aan de hand van de MER beslist deze of Straathof/Sebava inderdaad mag gaan bouwen. ³
In totaal kunnen er volgens de plannen straks 25.668 varkens gehouden worden, nog meer dan in de vorige megastal.

Eind juli 2020 meldt RegioTV Tiel dat de provincie laat weten dat de procedure om de aanvraag te beoordelen nog niet in gang is gezet. ⁴ Wel is er een advies gevraagd aan de gemeente Buren. Een woordvoerder meldt dat de aanvraag momenteel bestudeerd wordt en dat daarom nog niet aan te geven is wat er in het advies komt te staan. ''In zijn algemeenheid geldt, dat als de aanvraag past binnen de wet- en regelgeving, wij geen grond hebben om negatief te adviseren'', meldt de woordvoerder.

''Nee, ik heb nog geen bod gehad van de minister'', reageert directeur van Sebava Maarten Verdoorn op de vraag of de overheid hem in het kader van de stikstofreductie niet benaderd heeft om af te zien van het plan om de verloren gegane varkenshouderij in Erichem weer op te bouwen.

Als Animal Rights aan het eind van het jaar de vergunningen opvraagt voor de locaties van het Sebava-concern, blijken zowel Creil als Lierop geen natuurvergunningen te hebben. Mobilisation dient een handhavingsverzoek in voor Creil terwijl de PvdD vragen stelt over Lierop.

Op de laatste dag van het jaar wordt de boerderij van varkensboer Adriaan Straathof in Mariënheem verkocht. Straathof kocht de boerderij in 2015 en kreeg van de gemeente Raalte toestemming om het bedrijf uit te breiden tot in totaal bijna 12.000 dieren. Tot aan de Raad van State werd er geprocedeerd om de uitbreiding van het bedrijf tegen te houden; tevergeefs. Dan, augustus 2019, staat het bedrijf, nog steeds zonder dieren, maar met een vergunning voor 11.488 varkens ineens te koop voor 2,5 miljoen euro. Door de verkoop zijn de plannen voor een megastal aan de Nijverdalseweg nu toch van de baan. De varkenshouderij stopt op deze locatie definitief waardoor er stikstofrechten vrij komen. Het aankoopbedrag zou onder de vraagprijs van 2,5 miljoen euro liggen. ⁵

De statenfractie van de Partij voor de Dieren wil midden januari dat de provincie varkensbaron Straathof uit Flevoland zet. In een van de megastallen van de beruchte varkensindustrieel blijkt dat varkens worden gehouden zonder vergunning.

Op 24 maart worden de Kamervragen beantwoord. ¹ Minister Schouten ontwijkt de vragen of beantwoord ze bureaucratisch. Lees de antwoorden hier!

Eveneens op 24 maart veegt het rapport 'Stalbranden' van de Onderzoeksraad voor Veiligheid de vloer aan met de brandveiligheid in veestallen en ligt de Knorhof in Erichem ineens ook weer onder het vergrootglas. Een nieuwe vergunning voor een nieuwe Knorhof is er nog niet, zegt de provincie Gelderland. ² De Commissie voor de milieueffectrapportage (mer) in Utrecht heeft het rapport bekeken en vindt dat er informatie ontbreekt om de geureffecten en geurbeperkende maatregelen van de nieuwe megastal te beoordelen. Zij adviseert het milieueffectrapport aan te passen en daarna pas een besluit te nemen over de vergunning. Directeur Maarten Verdoorn van Sebava zegt dat de aanpassingen al zijn ingediend en dat het nu om zo'n 20.000 varkens gaat, maar 'geen flauw idee' te hebben wanneer de herbouw van de varkensstal in Erichem kan beginnen.

Dinsdag 30 maart heeft een grote brand een varkensfokkerij in Alt Tellin bij Jarmen (Duitsland) verwoest. ³ Tienduizenden dieren stierven bij de brand en alle 18 stallen werden vernietigd. De oorzaak van de brand is nog onduidelijk. Het gaat om de voormalige megastallen van Straathof.

Op 6 mei wordt bekend dat de rechtbank Limburg een streep heeft gehaald door een eerder verleende omgevingsvergunning voor staluitbreiding in Koningsbosch van de omstreden varkensboer Adriaan Straathof. De kans wordt kleiner dat hij bij een nieuwe vergunningsaanvraag voor deze stal succes zal boeken.⁴

Met twee forse rode strepen heeft de Raad van State op 2 juni 2021 de natuurvergunning voor uitbreiding van varkenshouderij Zuiderzee in Creil vernietigd.⁵ De uitbreiding naar 10.000 varkens op het bedrijf aan het Noordermeerpad kan voorlopig niet doorgaan.

Op 18 november 2021 besluit de provincie Limburg opnieuw om Sebava BV een omgevingsvergunning toe te kennen. ⁶ Animal Rights stelt op 20 december beroep in tegen dit besluit. Op 22 december vraagt Animal Rights om ook de oude vergunning van 1 september 2016 in te trekken. Die natuurvergunning is verleend op basis van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) dat door de rechter van tafel is geveegd.

In februari besluit de gemeente Buren om opnieuw te gaan nadenken over de mogelijkheid om een varkenshouderij te vestigen op de locatie van de voormalige Knorhof. Deze mogelijkheid is ontstaan omdat de provincie de vergunningaanvraag voor herbouw van de afgebrande varkenshouderij buiten behandeling heeft gesteld. ^{1 2}

Op 12 januari 2022 had Sebava bv, de huidige naam van het Straathof ’s ‘varkensimperium’, nog een aangepaste aanvraag aangeleverd voor de herbouw van ‘De Knorhof’ langs de Burensewal tussen Kapel-Avezaath en Erichem. Maar volgens de provincie ontbreekt een afdoende technische onderbouwing op gebieden als geur en geluid nog altijd. Sebava kan hier wel een zienswijze tegen indienen. Wanneer deze wordt toegekend, kan de vergunningaanvraag weer in behandeling worden genomen.

Dat gaf de gemeente Buren echter de kans om vrijdag 11 februari 2022 in een besloten vergadering een zogenaamd voorbereidingsbesluit te nemen. Het geeft de gemeente een jaar de tijd om een nieuw bestemmingsplan voor te bereiden. In de tussentijd hoeft ze niet in de weer te gaan met nieuwe aanvragen. De gemeente heeft bij de provincie kenbaar gemaakt niet mee te willen werken aan uitbreiding van het bedrijf.

Dit is nog geen definitieve streep door de herbouw van ‘De Knorhof’, maar Animal Rights hoopt dat het steeds verdere uitstel leidt tot afstel.

In december bleek dat de provincie Flevoland alle vergunningen wil intrekken van varkensbedrijf Creil Exploitatie B.V. van de familie Straathof. Reden is dat de provincie vermoedt dat er structureel strafbare feiten werden gepleegd en de verantwoordelijk gedeputeerde vreest dat dit in de toekomst doorzet, zegt ze tegen omroep Flevoland.

Over wat voor overtredingen het gaat wil zowel de provincie als Maarten Verdoorn, adviseur van Sebava niets zeggen. De verdenkingen kwamen aan het licht na het doorlopen van een zogeheten Bibob-procedure. De uitkomst daarvan is geheim. Deze procedure is doorlopen omdat Straathof de vergunning voor de mestopslag en het aantal varkens wil wijzigen. Lokale overheden kunnen met Bibob toetsen of ze geen criminele of strafbare feiten faciliteren met het verstrekken van een vergunning. De wijzigingsaanvraag wordt niet verleend en de vergunning uit 2006 om varkens te mogen houden aan het Zuidermeerpad wordt zelfs ingetrokken, als het aan de provincie ligt. Straathof gaat bezwaar indienen. ³

Adriaan Straathof mag geen nieuwe varkensstal voor 26.000 biggen bouwen in Kapel-Avezaath, blijkt op 26 januari. De gemeente Buren kon de plannen blokkeren, nadat de provincie Gelderland vorig jaar besloot de vergunningsaanvraag van Straathof niet te gaan behandelen. Buren heeft besloten het bestemmingsplan voor het terrein aan te gaan passen en daar past géén varkensstal in. De gemeente beroept zich op geuroverlast én stikstofuitstoot. Het terrein mag wel gebruikt worden voor andere agrarische doeleinden, zoals akkerbouw of als weide. ^{1 2 3}

De gemeenteraad moet nog over de kwestie besluiten. Daar bestaat de vrees dat de ondernemer bezwaar indient tegen het nieuwe bestemmingsplan én naar de rechter stapt en/of een schadeclaim indient. Als er geen bezwaren komen uit de raad of van de ondernemer, dan wordt het nieuwe bestemmingsplan over een paar maanden definitief.

Op 27 januari dient Animal Rights een ondersteunende zienswijze in met betrekking tot het ontwerpbesluit Wabo Creil Exploitatie B.V. waarin de aangevraagde omgevingsvergunning wordt geweigerd, alsmede de reeds verleende omgevingsvergunningen worden ingetrokken, op grond van de resultaten uit het onderzoek in het kader van de Wet Bibob.

Animal Rights verwijst onder andere naar de reeks veroordelingen van Straathof:
* In de periode 2007-2014 zijn er in Nederland ernstige overtredingen geconstateerd, met, wat wordt genoemd, ernstig verminderd dierenwelzijn tot gevolg. Straathof kreeg onder meer forse boetes en er werd een voorwaardelijke stillegging opgelegd;
* In de periode 2014-2018 zijn er in Nederland wederom ernstige overtredingen geconstateerd. Tegen de geconstateerde overtredingen is bestuursrechtelijk opgetreden. Er is ook strafrechtelijk opgetreden;
* In 2019 is Straathof in Duitsland veroordeeld tot 8 maanden voorwaardelijke celstraf wegens dierenmishandeling. ⁴

Met deze voorbeelden is naar het oordeel van de Animal Rights voldoende gebleken dat Straathof strafbare feiten heeft gepleegd bij activiteiten die overeenkomen of samenhangen met activiteiten waarvoor de bestreden ontwerpbeschikking is gegeven. Dit gaat verder dan slechts het hebben van een ‘vermoeden’. Daarom verzoekt Animal Rights om het ontwerpbesluit te bekrachtigen in het definitieve besluit.

Animal Rights en Mobilisation for the Environment hebben het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Limburg bij brief van 22 december 2021 verzocht om de natuurvergunning van 1 september 2016, verleend aan Sebava BV voor het exploiteren en uitbreiden van een varkenshouderij aan de Kerkstraat 10 te Koningsbosch in te trekken of te wijzigen. Exact een jaar later, 22 december 2022, heeft het college besloten het verzoek af te wijzen. Animal Rights en Mob gaan op 9 februari 2023 in beroep tegen dat besluit.

Het is evident dat (in ieder geval) ten aanzien van de Natura 2000-gebieden Roerdal en Meinweg sprake is van een (dreigende) verslechtering of verstoring met significante gevolgen voor de natuurwaarden.
Door de toename van stikstofdepositie, welke de vergunning mogelijk maakt, kunnen significante effecten optreden op stikstofoverbelaste habitats in Natura 2000-gebieden. Het gaat hier bovendien om Natura 2000-gebieden in categorie 1b; dat wil zeggen ernstig overbelaste gebieden waarvoor veel passende maatregelen moeten worden getroffen.

De alternatieve passende maatregelen waar het college naar verwijst, leiden niet tot de noodzakelijke daling van stikstofdepositie binnen een afzienbare termijn. Het is daarom noodzakelijk de door Animal Rights en Mob gevraagde maatregel als aanvullende passende maatregel uit te voeren: de natuurvergunning moet worden ingetrokken. De conclusie is daarom dat het college het verzoek tot intrekken van de natuurvergunning ten onrechte heeft afgewezen.

Februari 2023 begint de sloop van de al jaren leegstaande varkensstallen aan de Nijverdalseweg in Marienheem, de veelbesproken ‘Straathoflocatie’. Alle installaties en techniek worden uit de enorme stal van twee verdiepingen gehaald om zo mogelijk elders hergebruikt te kunnen worden. Het slopen van ongeveer 13.000 ton beton volgt waarschijnlijk later. Eerst moet het bestemmingsplan, dat in februari ter inzage ligt bij de gemeente Raalte, goedgekeurd worden. De totale sloopkosten worden op zo’n half miljoen euro schat. De sloop van in totaal bijna 12.500 vierkante meter agrarische bebouwing op de twee locaties levert ruimte op voor de aanleg van landgoed de Hondemot. Daar komen twaalf compensatiewoningen plus een landgoed- of beheerderswoning. ⁵

Op 5 maart meldt de Gelderlander ⁶ dat Sebava bezwaar heeft gemaakt bij de rechter tegen het niet in behandeling nemen van de vergunningaanvraag voor herbouw van de Knorhof, nadat de provincie het bezwaar afwees. Er is ook bezwaar gemaakt tegen het besluit van de Burense gemeenteraad de bestemming van het terrein aan de Burensewal te veranderen van intensieve veehouderij in het telen van gewassen of weiden van vee. Als de gemeente Buren het bezwaar van Sebava terzijde schuift en dit plan definitief wordt, kan Sebava nog naar de Raad van State. Buren loopt het risico van een schadeclaim.

Op 7 maart, de laatste dag van de inzage, dient Animal Rights een ondersteunende zienswijze in voor het ontwerpbestemmingsplan van de gemeente Buren waarin geen plaats meer is voor intensieve veehouderij.

Op 8 maart maakt de provincie Gelderland haar intentie publiek om de omgevingsvergunning van varkenshouderij en -fokkerij Sebava in de gemeente Buren in te trekken. ⁷

Op 28 maart meldt De Boerderij dat Straathof in verweer gaat tegen de provinciebesluiten in Flevoland en Gelderland. ⁸ Het bedrijf in Creil draait gewoon volop door. Aan welke strafbare feiten Straathof gelinkt wordt wil hij niet zeggen. Verdoorn: “Dat mag niet volgens de Bibob-wet. Ik zou het graag willen delen. Nu blijft iedereen maar gissen.” Verdoorn over Knorhof: “We denken dat we door kunnen met varkens houden in Erichem. Er hebben altijd varkens gezeten. Volgens mij is het wel kort door de bocht van de provincie Gelderland om te stellen dat ze zomaar de vergunning kunnen intrekken.”