Inhoud
Handhavingsverzoek tegen het terugplaatsen van verwilderde katten
Op 2 juni 2025 berichtte het AD over het ”bloedbad” dat (verwilderde) huiskatten aanrichten onder weidevogels in het Groene Hart. Tot die ontdekking kwamen ‘weidevogelbeschermers' door het plaatsen van wildcamera’s. Een jager zegt in het artikel, dat katten aanduidt als ”sluipmoordenaars”, over Trap-Neuter-Return(/Relocate-Care): ”Ze worden gecastreerd en op boerderijen geplaatst. Maar dan gaat de jacht alsnog gewoon door. Sterker nog: er worden extra jagers de weidevogelgebieden in gebracht.” 1
Ook een onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen komt aan het woord: ”Verwilderde katten zijn gevaarlijk voor de weidevogels. Dat zijn katten die zelfstandig in de natuur leven. Daarnaast onderzoeken we zwerfkatten, boerderijkatten en de huiskat. Ontzettend veel katten blijken kilometers af te leggen in het weidevogelgebied. In het donker zijn ze nóg actiever. Ook blijkt dat katten de eieren van weidevogelnesten opeten.’’
De onderzoeker zegt verder: ”Vangen en steriliseren helpt misschien op de lange termijn, maar we moeten nú iets doen. Belangrijk is ook dat mensen hun boerderij- en huiskatten steriliseren en binnenhouden tijdens het broedseizoen, in ieder geval gedurende de nacht. Elke verstoring is er één te veel.’’
Een recent onderzoek eveneens vanuit de Rijksuniversiteit Groningen om via DNA analyse van uitwerpselen van verwilderde, zwerf-, boerderij- en huiskatten, het aandeel weidevogels in het dieet te bepalen, wees juist uit dat het daarmee wel mee viel. De conclusie was wel:
"Dit project laat onder andere zien dat zwerf- en boerderijkatten voornamelijk fazant en verschillende soorten muizen eten. Hiermee kunnen ze mogelijk een impact hebben op de beschikbaarheid van prooien en daardoor concurreren met andere roofdieren. Naast veelvoorkomende wilde prooidieren (zoals bijv. fazant), wordt er ook gepredeerd op rode lijst soorten. Dit kan mogelijk impact hebben op de overlevingskansen van deze wilde prooidieren en is relevante informatie voor mogelijke beheer strategieën."
Afschot is immoreel en geen oplossing
De oproep van diverse partijen tot afschot is, naast immoreel, ook zinloos. Een verwilderde kat is een voormalige huiskat of een afstammeling daarvan. Met tussen de 3,6 en 4,7 miljoen katten in Nederland is de potentiële aanwas om de plek van weggeschoten katten in te nemen gigantisch. Zoals het probleem van de weidevogels bij de basis moet worden aangepakt - verbeteren van leefgebieden in plaats van het afschot van predatoren - moet dat ook gebeuren met het ‘kattenprobleem’: huiskatten binnen houden én verwilderde katten wegvangen en opvangen.
De Vogelbescherming zegt op haar website: ”Een goede manier om rechtstreeks vogellevens te redden: door katten altijd binnenshuis te houden, of in ieder geval in afgesloten buitenruimtes, of aangelijnd.” 2
Lees EERST: Waarom huiskatten niet vrij mogen rondzwerven
Bezwaar
Op 23 april 2025 diende Animal Rights een bezwaarschrift in tegen het besluit van het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant van 4 maart 2025 om een omgevingsvergunning te verlenen voor het plaatsen van vangkooien buiten de bebouwde kom voor het vangen en terugplaatsen van verwilderde katten, uitgevoerd binnen de provincie Noord-Brabant.
Het bezwaarschrift richt zich alleen op wat in het besluit het “terugplaatsen van verwilderde katten” wordt genoemd. Animal Rights heeft geen bezwaar tegen het vangen van verwilderde huiskatten om deze bij mensen te plaatsen of elders besloten permanent op te vangen.
Waar Animal Rights wel bezwaar tegen maakt is tegen het weer buiten loslaten van huiskatten. Dit is niet in het belang van de katten die immers verzorging behoeven en het is niet in het belang van de prooidieren die geconfronteerd worden met onnatuurlijke, ‘gesubsidieerde’ predatoren en dieren met wie huiskatten concurreren om habitat en prooi.
Het is algemeen bekend dat huiskatten (Felis catus) jagen op vogels en andere kleine dieren.
Volgens wetenschappelijk onderzoek van vooral de afgelopen vijftien jaar is de huiskat in Europa, en wereldwijd, zelfs één van de schadelijkste invasieve exoten. Voor bijna 370 bedreigde diersoorten is de kat in de Europese Unie een gevaar. Alleen al in Nederland worden elk jaar naar schatting 140 miljoen dieren door katten gedood. Meer dan de helft van deze slachtoffers is toe te schrijven aan katten met een eigenaar. Dat zijn er in Nederland tussen de 2 en 3 miljoen, naast honderdduizenden zwerfkatten. Een verwilderde huiskat in het buitengebied dood minimaal 120 prooien per jaar.
Onder de slachtoffers zijn verschillende soorten vogels en zoogdieren, zoals weidevogels en
vleermuizen, maar ook reptielen, vissen, amfibieën en insecten.
Volgens onderzoekers Arie Trouwborst en Han Somsen van Tilburg Universiteit, van wie de hiervoor vermelde gegevens afkomstig zijn, verbieden de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn (daarom) eigenaren hun kat toezichtloos te laten rondlopen. De onderzoekers wijzen daarnaast op het feit dat de katten concurreren met inheemse predatoren om voedsel en ruimte. Denk aan marterachtigen en roofvogels. Elke veldmuis die door een kat wordt gegeten kan niet door de torenvalk worden gegeten. Verder wijze de onderzoekers op het fear-effect. Denk daarbij onder meer aan het verstoren van broedende vogels. Het is evident dat het doelbewust uitzetten van gevangen katten, zoals de vergunninghouder beoogt, dan ook niet is toegestaan, tenzij aan de voorwaarden voor een afwijking van de verbodsbepalingen in de Omgevingswet wordt voldaan (en dat is niet het geval).
Provinciaal beleid
Enkele quotes van de provincie Noord-Brabant zelf:
“GS voeren als beleid dat exoten en verwilderde dieren niet thuishoren in de Brabantse natuur. Het opzettelijk loslaten of laten ontsnappen van dieren of het niet de benodigde zorg bieden aan
gedomesticeerde dieren waardoor deze zich uiteindelijk in de natuur vestigen en verwilderen, is in
principe ongewenst en niet toegestaan.”
”In paragraaf 3.10 van het faunabeheerplan wordt aanvullend aangegeven dat verwilderde katten een bron van zorg zijn. Dit in verband met de schade die zij toe kunnen brengen aan inheemse faunasoorten. Er is in toenemende mate kennis over de impact van verwilderde katten op inheemse fauna. Deze is schadelijk voor de biodiversiteit. En bestaat uit zowel directe schade door predatie als indirecte schade door verstoring. Er is ook een potentieel risico voor hybridisatie met de wilde kat.”
”Eerder was er een provinciale opdracht c.q. aanwijzing om verwilderde katten uit de natuur te mogen verwijderen met het geweer. Deze aanwijzing is per 11 december 2015 ingetrokken naar aanleiding van een motie in de Provinciale Staten.”
Drogredenen
De provincie moet zich vervolgens in allerlei bochten wringen om het weer loslaten van (verwilderde) huiskatten toch toe te laten. Ze voert daar diverse drogredenen voor aan:
”Door de neutralisatie vindt er een verandering in de hormoonhuishouding en daarmee gedrag plaats. Katten hebben minder de behoefte om te zwerven of vechten met elkaar/anderen (afname territoriaal- en paargedrag). Hierdoor is er minder verspreiding en overlast. Ook worden geen jongen meer geboren. Er zijn dan (in verhouding) minder verwilderde katten welke beschermde diersoorten bejagen.”
”Het doel van deze methode is om op de langere termijn de populatie verwilderde katten te stabiliseren of te reduceren. Bij reduceren zorgt dit ook voor een verminderde predatiedruk. Doordat teruggeplaatste katten niet meer voor nageslacht kunnen zorgen, zal op de lange termijn de druk van de populatie verwilderde katten afnemen ten opzichte van de oude situatie.”
Dit geldt natuurlijk alleen als er geen nieuwe aanwas is van weggelopen huiskatten; anders is het dweilen met de kraan open. Er moet dus éérst een verbod komen op het vrij laten rondzwerven van huiskatten. De provincie voert echter nog maar eens een drogreden aan:
”Het vangen en niet terugplaatsen van katten, door herplaatsing, uitzetten op andere locaties, permanente opvang of euthanasie, zorgt ervoor dat er een vacuüm ontstaat op de vanglocaties die weer ingevuld zullen worden door (niet-geneutraliseerde) zwerfkatten van elders. De populatie kan op deze manier verder groeien.”
Zoals hierboven reeds gesteld: Met tussen de 3,6 en 4,7 miljoen katten in Nederland is de potentiële aanwas om een vrij gekomen plek in te nemen sowieso gigantisch.
Wettelijk kader
Artikel 11.61, eerste lid, van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bepaalt kort gezegd dat het verboden is om zonder vergunning dieren uit te zetten. Artikel 8.74n van het Besluit kwaliteit leefomgeving bepaalt kort gezegd dat de hiervoor bedoelde vergunning alleen wordt verleend wanneer:
• er geen andere bevredigende oplossing bestaat (artikel 8.74l, eerste lid onder a),
• de activiteit nodig is (artikel 8.74l, eerste lid onder b) en het uitzetten van de dieren geen afbreuk doet aan het streven de inheemse flora en fauna in het natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan (artikel 8.74n, eerste lid onder b).
De specifieke zorgplicht van artikel 11.27 van het Bal geldt voor alle inheemse dier- en plantensoorten en bepaalt dat eenieder zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, schade aan deze soorten dient te voorkomen.
Gronden
Het college stelt dat het terugplaatsen van verwilderde katten nodig is in het belang van de ‘bescherming van de wilde flora of fauna, of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats’. Animal Rights is het daarmee niet eens.
Alleen al de afgelopen zes jaar heeft de vergunninghouder 2.279 katten teruggeplaatst die - x120 - ieder jaar bij elkaar 273.480 wilde dieren zullen doden. Een kat wordt tien tot twintig jaar oud. Het aantal door teruggeplaatste katten gedode dieren is dus gigantisch.
Het college stelt voorts dat er geen andere bevredigende oplossing is voor het terugplaatsen van verwilderde katten. Animal Rights is het daar niet mee eens. Een combinatie van het herplaatsen bij een ‘baasje’ en permanente opvang zijn andere bevredigende oplossingen die ook de goedkeuring van Animal Rights hebben. De capaciteit van de permanente opvang kan worden vergroot. Dat dit te kostbaar is, zoals het college stelt, is een slag in de lucht en op geen enkele manier onderbouwd.
Het college stelt tenslotte dat terugplaatsen van verwilderde katten geen afbreuk doet aan het streven de inheemse flora en fauna in het natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan. Animal Rights is het daar niet mee eens. Volgens de onderzoekers is de kat voor bijna 370 bedreigde diersoorten in de Europese Unie een gevaar. De stelling dat het jaar in jaar uit terugplaatsen van honderden katten geen afbreuk doet aan het streven de inheemse flora en fauna in het natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan, zonder zelfs maar te noemen om welke soorten het gaat en aan te tonen dat deze soorten de predatiedruk door duizenden door de jaren heen teruggeplaatste katten kunnen dragen, is wederom een slag in de lucht.
Conclusie
Diverse arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie geven aan dat de lidstaten moeten waarborgen dat elke ingreep die de beschermde soorten raakt slechts wordt toegestaan op basis van besluiten die steunen op een nauwkeurige en treffende motivering en de beste relevante kennis beschikbaar moet zijn bij de autoriteiten op het moment waarop zij vergunningen afgeven. Het bestreden besluit voldoet op geen enkele manier aan deze eis.
Animal Rights concludeert dat het bestreden besluit, voor wat betreft het terugplaatsen van verwilderde katten, dient te worden herroepen.
Update - intrekken vergunning
Op 27 juni 2025 ontving Animal Rights een beschikking van 18 juni 2025 van gedeputeerde staten van Noord-Brabant om de vergunning voor het plaatsen van vangkooien voor het vangen en terugplaatsen van verwilderde katten weer in te trekken.
De omgevingsvergunning wordt volgens Omgevingsdienst Brabant Noord ingetrokken, omdat de Dierenbescherming, heeft aangegeven dat er geen vergunning is aangevraagd voor het terugplaatsen van verwilderde huiskatten, terwijl dit wel opgenomen is in de vergunning.
De vergunning zou enkel aangevraagd zijn voor het plaatsen van vangkooien buiten de bebouwde kom om verwilderde katten te kunnen vangen. De Dierenbescherming gaat geen gebruik maken van de optie om terug te plaatsen, zegt de beschikking.
Maar dan komt het: ”Verwilderde katten worden enkel gevangen en teruggeplaatst wanneer deze naderhand onder verzorging geplaatst worden. Dit betekent dat de katten gevoed worden en een vaste leefplek krijgen. Er is dan geen sprake meer van uitzetten en daarmee vervalt de vergunningplicht voor dit verbod.”
Dit is natuurlijk een doorzichtige truc. De katten worden losgelaten (uitgezet!) op een boerderij, bij een vakantiepark, of bij een huis op het platteland, de bewoners, of de Dierenbescherming zelf, worden op papier eigenaar van de katten en er wordt regelmatig een bakje voer buiten neergezet.
Dit verandert niets aan het vrij rondzwerven van de katten en de invloed die ze uitoefenen op prooidieren, waaronder mogelijk strikt beschermde soorten. Sterker nog, deze katten zijn nu ‘gesubsidieerde’ jagers met veterinaire zorg, eventueel een schuilplaats en aanvullend voedsel.
Verwilderde katten zijn zwerfkatten die niet meer afhankelijk zijn van mensen. Door ze bij bewoning los te laten, een eigenaar toe te wijzen en af en toe eten te geven, veranderen ze alleen op papier van status.
Dat katten door neutralisatie een verandering in de hormoonhuishouding en daarmee gedrag ondergaan en er geen jongen meer geboren worden, betekent niet dat ze minder jagen.
Overigens gaat het hier blijkbaar al om gevoerde katten, want het maatwerkbesluit dat in de plaats kwam van de vergunning zegt: ”Voorafgaand aan de vangactie vindt er onderzoek plaats naar de omgeving. Er wordt daarbij gekeken hoeveel katten er zitten, wat de voederplekken zijn en waar geschikte vanglocaties aanwezig zijn. Het meest succesvol is het vangen op een vaste voedertijd en -plek.”
Er geldt een vergunningplicht voor het uitzetten van dieren of eieren van dieren. Door de handelswijze van de Dierenbescherming geen ‘uitzetten’ meer te noemen, tracht men onder de vergunningplicht en het stigma van ‘uitzetten’ uit te komen.
Wel blijft het noodzakelijk om maatwerkvoorschriften te stellen, want het is verboden om zonder maatwerkbesluit, buiten gebouwen, buiten de bebouwde kom, een vangkooi voor verwilderde katten te gebruiken en onder zich te hebben.
Dat maatwerkbesluit werd eveneens op 18 juni genomen en daarin wordt het zelfde rookgordijn opgetrokken:
“De aangevraagde activiteiten gaan over het plaatsen van vangkooien buiten gebouwen en buiten de bebouwde kom voor het vangen van verwilderde huiskatten, uitgevoerd binnen de provincie Noord-Brabant.
Dit maakt onderdeel uit van de Trap, Neuter, Release en Care methode (TNRC methode). Hierbij worden verwilderde huiskatten gevangen, geneutraliseerd en onder verzorging geplaatst. Dit betekent dat de katten een nieuwe eigenaar krijgen. De katten worden gevoed en krijgen een vaste leefplek.”
Vervolgens worden deze katten gezien als huisdier.
Update - Handhavingsverzoek
Animal Rights heeft vervolgens het bezwaarschrift ingetrokken nu het besluit waartegen het was gericht niet langer bestond.
Het maatwerkbesluit biedt geen grondslag voor het (in het wild) terugplaatsen van katten. Animal Rights maakt uit het besluit van Noord-Brabant op dat de provincie meent dat dit niet nodig is. Noord-Brabant schrijft ondermeer:
“De verwilderde katten worden, door het toepassen van de TNRC methode, tijdelijk onttrokken aan de omgeving. Na het neutraliseren worden zij onder verzorging geplaatst. De katten krijgen een eigenaar, worden gevoed en krijgen een vaste leefplek. Deze katten worden daarmee gezien als huisdier. Het gaat dan enkel om locaties met gebouwen (bebouwd gebied).
De methode is de afgelopen jaren door de Dierenbescherming toegepast binnen Noord-Brabant. Uit de rapportages blijken de volgende aantallen.
• 2019: Er zijn 1239 katten gevangen, waarvan 390 geneutraliseerd.
• 2020: Er zijn 1224 zwerfkatten gevangen, waarvan 604 geneutraliseerd.
• 2021: Er zijn 1233 zwerfkatten gevangen, waarvan 419 geneutraliseerd.
• 2022: Er zijn 834 zwerfkatten gevangen, waarvan 319 geneutraliseerd.
• 2023: Er zijn 844 zwerfkatten gevangen, waarvan 297 geneutraliseerd.
• 2024: Er zijn 905 zwerfkatten gevangen, waarvan 250 geneutraliseerd.
Te zien is dat jaarlijks honderden katten geneutraliseerd worden. Deze verwilderde katten kunnen geen jongen meer krijgen. Hierdoor wordt de aanwas ook beperkt. Bij het terugplaatsen worden de katten verzorgd door mensen (aanbieden voedsel en vaste leefplek).”
Deze zelfde lijst stond ook in het ingetrokken besluit, maar zag er net iets anders uit:
• 2019: Er zijn 1239 zwerfkatten gevangen, waarvan 390 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
• 2020: Er zijn 1224 zwerfkatten gevangen, waarvan 604 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
• 2021: Er zijn 1233 zwerfkatten gevangen, waarvan 419 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
• 2022: Er zijn 834 zwerfkatten gevangen, waarvan 319 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
• 2023: Er zijn 844 zwerfkatten gevangen, waarvan 297 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
• 2024: Er zijn 905 zwerfkatten gevangen, waarvan 250 geneutraliseerd en teruggeplaatst.
Dit lijstje laat zien dat er ieder jaar enkele honderden zwervende, verwilderde katten worden teruggeplaatst op de vanglocatie, maar een aanzienlijk deel ook niet.
“Bij het gebruik van TNRC methode maakt de Dierenbescherming gebruik van de 'Gedragscode TNR – gedragscode Dierenbescherming voor het vangen en terugplaatsen van verwilderde dieren’ en van het handboek ‘zwerfkatten- en kittenopvang’. Met als aanvulling dat enkel katten worden teruggeplaatst, wanneer zij een eigenaar hebben. In de documenten is de werkwijze uitgewerkt.
Met betrekking tot dit besluit gaat het enkel om het plaatsen van vangkooien buiten de bebouwde kom voor het vangen van de verwilderde katten. Gevangen katten worden onder verzorging geplaatst. Dat wil zeggen dat zij gevoed worden en een vaste leefplek krijgen. De kat wordt daarmee dan gezien als huisdier.”
“Nazorg. Na plaatsing krijgen de katten een eigenaar. De katten worden gemonitord en verzorgd. Dat wil zeggen dat gelet wordt op de conditie van de katten, het aantal katten en de omstandigheden in de buurt. De katten krijgen een vaste leefplek en worden gevoerd. Eventueel wordt er gesignaleerd en gemeld wanneer vervolgacties nodig zijn. Verslaglegging van het aantal gevangen en teruggeplaatste katten, locaties, herplaatste dieren en nazorg.”
Het is evident dat het zonder vergunning uitzetten van gevangen katten, zoals de maatwerkvoorschrifthouder beoogt, niet is toegestaan.
Dat katten na de keuze van een vaste leefplek kunnen worden beschouwd als huisdieren, zoals de provincie creatief betoogt, wordt door Animal Rights bestreden.
Ten eerste vloeien uit het label ‘huisdier’ geen rechtsgevolgen voort.
Ten tweede kan een dier pas als huisdier gelden wanneer sprake is van een eigenaar of bezitter die de beschikkingsmacht heeft over het desbetreffende dier, dat wil zeggen dat deze eigenaar of bezitter naar civielrechtelijke maatstaven aansprakelijk is voor schade die wordt veroorzaakt door dat dier. De enkele afspraak om de aanwezigheid van katten ergens te accepteren en zelfs de toezegging om katten te voeren, mocht van dergelijke afspraken überhaupt sprake zijn, is onvoldoende om te kunnen spreken van een eigenaar of bezitter met beschikkingsmacht over een dier.
De maatwerkvoorschrifthouder is degene die in de praktijk de kat vangt, neutraliseert en uitzet op een nieuwe locatie terwijl artikel 11.61, eerste lid en artikel 11.27 van het Bal, kort gezegd, bepalen dat het verboden is om zonder vergunning dieren uit te zetten. Het verschil tussen het overzicht van katten tussen 2019 en 2024 in enerzijds het ingetrokken besluit en anderzijds het maatwerkvoorschrift, waarin in het laatstgenoemde besluit het woord 'terugplaatst' opeens is verdwenen, onderstreept dat het wel degelijk om het zonder vergunning uitzetten van katten gaat en het is tegen deze overtreding dat Animal Rights Noord-Brabant vraagt om handhavend op te treden.
