Alleen bevrijdde eenden krijgen ooit zwemwater!

Animal Rights heeft al eerder toegelicht dat zwemwater voor eenden die gehouden worden voor de slacht een reeds lang geleden gepasseerd station is:

”Zwemwater leidt in de industriële veehouderij immers tot hygiene-problemen en ziekten onder de eenden; de mix van stro, eendenstront en gemorst water in de schuren zorgt voor een zompige massa vol bacteriën. 
Pullen, de jonge eendjes, komen uit het ei in broederijen en leren nooit hun moeder kennen, missen haar levenslessen en kunnen verdrinken zonder ouderlijk toezicht. 
Welzijnsmaatregelen die oppervlakkig gezien redelijk lijken, zorgen over het algemeen voor weer nieuwe (welzijns)problemen.”

Na publicatie van de undercoverbeelden van Animal Rights van het vangen en laden van eenden in 2018 stond de ‘verborgen’ eendenindustrie ineens volop in de belangstelling en waren progressieve partijen het er over eens dat deze sector diende te verdwijnen. Tegelijkertijd gaven bewindvoerders keer op keer aan dat er geen zwemwater zou komen, een vraag vanuit welzijnskringen.

De laatste keer dat er over echt zwemwater werd gesproken dateert van 2020. Bij de schriftelijke beantwoording van vragen gesteld tijdens de eerste termijn van de begrotingsbehandeling van het ministerie van LNV op 24 november 2020, antwoorde toenmalig landbouwminister Schouten op een verzoek van toenmalig SP-Kamerlid Frank Futselaar om de eendenindustrie af te schaffen:
”Ik vind het te ver gaan om een hele sector te verbieden, dan wel te beëindigen, zoals ik ook heb toegelicht in de beantwoording van schriftelijke vragen van het lid Ouwehand (uw kenmerk 2020D16208). De sector heeft een aantal opgaven op het gebied van dierenwelzijn, waarvan de aanwezigheid van zwemwater er één is. Over de aanpak van deze uitdagingen ben ik in gesprek met de sector.” ¹

Een half jaar later was het ‘zwemwater’ ‘poetswater’ geworden. Op 26 mei 2021 zei Schouten er in een verzamelbrief dierenwelzijn het volgende over:
”Tijdens de begrotingsbehandeling van november 2020 heb ik toegezegd de Kamer te informeren over het gesprek met de eendensector betreffende de watervoorziening en het mogelijk maken van natuurlijk gedrag. Het gesprek met vertegenwoordigers van de eendensector heeft inmiddels plaatsgevonden. Met de sector is afgesproken dat men met een integraal plan van aanpak komt voor de watervoorziening. Uitgangspunt voor het plan van aanpak is het mogelijk maken van natuurlijk gedrag van de in Nederland gehouden pekingeenden. Meer concreet betekent dit het ter beschikking stellen van een vorm van open water zijnde poetswater. De sector heeft conform afspraak een plan van aanpak opgeleverd. Mijn ministerie is in gesprek met de sector om het plan verder te concretiseren zodat aan de natuurlijke behoefte van de eenden voldaan wordt en de negatieve bijeffecten tot een minimum worden beperkt. U wordt later geïnformeerd over het vervolg en de uiteindelijke inhoud van het plan van aanpak.” ²

Toenmalig minister van Landbouw Henk Staghouwer gaf op 14 april 2022 in een verzamelbrief dierenwelzijn een update:
”Tijdens de begrotingsbehandeling van november 2020 heeft mijn voorganger toegezegd de Kamer te informeren over het gesprek met de eendensector betreffende de watervoorziening en het mogelijk maken van natuurlijk gedrag. Zoals aangegeven in de Kamerbrief over de stand van zaken pluimveedossier van 26 mei 2021 (Kamerstuk 28 286, nr. 1184) heeft de eendensector gewerkt aan een Plan van Aanpak voor poetswater eenden, wat inmiddels is afgerond. Het uitgangspunt van het Plan van Aanpak is om poetswater beschikbaar te maken in alle eendenhouderijen in Nederland, wat ten goede komt aan het uiten van het natuurlijke gedrag van eenden. Het poetswater wordt op zo’n manier aangeboden dat de eenden hun kop in het water kunnen steken zodat ze water kunnen opscheppen met hun snavel en gebruiken bij het poetsen van hun verenkleed. Poetswater wordt gezien als de meest haalbare methode voor open water.
[…]
Als laatste zou open water betekenen dat bestaande eendenhouderijen vrijwel allemaal hun stal substantieel moeten verbouwen en uitbreiden, terwijl poetswater past in de bestaande stallen.
Vanuit het marktprogramma binnen LNV wordt samen met de eendensector gewerkt aan een marktconcept zodat er ook oog is voor het verdienmodel van de eendenhouders en de kosten om poetswater te realiseren ook terug verdiend kunnen worden. Daarnaast wordt bezien of er vanuit LNV middelen beschikbaar kunnen komen om eendenhouders te ondersteunen. Streven is om per 2027 poetswater in alle eendenhouderijen gerealiseerd te hebben.” ³
Water voor eenden mag dus niets kosten, maar moet geld opleveren. 2027 zal het echter niet worden.

In haar verzamelbrief dierenwelzijn kondigde landbouwminister Femke Wiersma op 7 februari 2025 aan:
”Op 14 april 2022 is de Kamer voor het laatst geïnformeerd (Kamerstuk 28 286, nr. 1255) over de waterverstrekking bij eenden. Toen is aangegeven dat de sector zich inzet tot het realiseren van poetswater bij eenden. Hiermee wil ik de Kamer laten weten dat de sector is geïnformeerd dat alle eendenhouderijen in Nederland verplicht zijn om uiterlijk in 2030 poetswater te verstrekken.” ⁴

Populistische oproepen tot zwemwater voor eenden leiden dus tot het soort greenwash-praktijken als het ‘Plan van Aanpak Poetswater’. Als ‘alternatief’ voor zwemwater kunnen de eenden dan hun kop onderdompelen in een piepklein bakje water. Dat blijkt opnieuw een recent gepubliceerd document verkregen via de Wet open overheid (Woo). ⁵

Het draait allemaal om artikel 1.6, tweede lid, van het Besluit houders van dieren (Bhd), waar de Nederlandse voedsel- en warenautoriteit (NVWA) niet omheen kan. Dit artikel luidt: Een dier wordt voldoende ruimte gelaten voor zijn fysiologische en ethologische behoeften.
In Nederlandse stallen wordt water veelal via drinknippels verstrekt. ”Door het gebruik van drinknippels wordt het natuurlijke gedrag van de eenden onvoldoende gestimuleerd en wordt onvoldoende tegemoet gekomen aan de natuurlijke behoefte van eenden. Daarnaast volgt uit de wetenschappelijke literatuur dat drinknippels ontoereikend zijn voor een goede lichaamsverzorging en reiniging van ogen en neusgaten. De NVWA is van mening dat het verstrekken van water middels drinknippels (en dus het niet aanbieden van poetswater) een overtreding oplevert van artikel 1.6, tweede lid, van het Bhd.”

”Het niet aanbieden van open water aan gehouden eenden kwalificeert de NVWA niet als een overtreding. Het niet aanbieden van poetswater aan gehouden eenden kwalificeert de NVWA wel als een overtreding.”

”De WUR heeft in 2011 en 2018 onderzoek gedaan naar het natuurlijke gedrag van pekingeenden (de in Nederland gehouden eend) en naar alternatieve watervoorzieningen in eendenstallen. Hieruit blijkt dat pekingeenden een sterke behoefte hebben aan open water. Echter, permanente toegang tot open water is niet noodzakelijk om de dieren in hun behoeftes te laten voorzien en is zelfs af te raden. Door het verstrekken van open water kunnen hygiëneproblemen ontstaan. Stallen zijn bedekt met strooisel. Met open water wordt dit strooisel vies en nat. Daarnaast is open water zeer lastig schoon te houden. De drinkwaterkwaliteit van het open water verminderd als gevolg daarvan, hetgeen negatieve effecten heeft op de gezondheid en het welzijn van de eenden. Als gevolg van deze hygiëneproblemen bestaat het risico dat antibiotica ingezet moet worden ter preventie of genezing van ziektes die hierdoor kunnen ontstaan.”

”De NVWA is van mening dat poetswater moet worden verstrekt aan gehouden eenden. Het poetswater moet op zo'n manier worden aangeboden dat de eenden volledig hun kop in het water kunnen steken, zodat ze water kunnen opscheppen met hun snavel. Hiermee verzorgen ze hun ogen en neusgaten. Het water dat de eenden opscheppen met hun snavel en de vallende druppels kunnen de eenden gebruiken bij het poetsen van hun verenkleed. Op deze wijze wordt het natuurlijke gedrag en de natuurlijke behoefte van de eend ingevuld. Bij het verstrekken van poetswater worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:
Er moet één poetswatervoorziening per 100 eenden aanwezig zijn.
De poetswatervoorziening moet beschikbaar zijn vanaf een leeftijd van drie weken.
3. De poetswatervoorziening moet minimaal vier uur per dag beschikbaar zijn.
Hiermee sluit de NVWA zich aan bij het Plan van Aanpak dat door de eendensector is opgesteld. Het opstellen van dit Plan van Aanpak was in overleg tussen vertegenwoordigers van het ministerie van LNV en de eendensector afgesproken.”

Aan de eenden wordt dus niet voldoende ruimte gelaten voor hun ”fysiologische en ethologische behoeften” en dit levert een overtreding op van artikel 1.6, tweede lid, van het Bhd. ”Echter, de NVWA gaat op dit moment niet over tot handhavend optreden omdat ik dit in strijd acht met het vertrouwensbeginsel. Door accordering van het Plan van Aanpak is bij de eendensector, waaronder de geïnspecteerde eendenhouderijen, het gerechtvaardigd vertrouwen gewekt dat zij poetswatervoorzieningen pas uiterlijk in 2027 (bij subsidieverstrekking) of in 2030 moeten hebben gerealiseerd. Vanwege het gerechtvaardigd vertrouwen van de sector, waaronder de eendenhouderijen, gaat de NVWA op dit moment dan ook niet over tot handhavend optreden.”
Dit komt er op neer dat opeenvolgende Christen Unie landbouwministers uitstel-beloftes hebben gedaan en de eendenhouders daaraan rechten mogen ontlenen.

Tien jaar kreeg de sector in totaal - nu nog vijf jaar - om eenden te voorzien van kop-dompel-water. Als er tussentijds een besluit komt om de eendenindustrie te beëindigen, zal deze sector zich beroepen op de gedane investeringen voor een afbouwtermijn; zie de nertsenindustrie.
Tegen 2030 hebben we deze industrie hopelijk al beëindigd!

De redenering van de WUR, LNV/LVVN, NVWA en de eendenhouders snijdt natuurlijk geen hout. Je hoeft deze eenden maar te bevrijden uit deze vreselijke industrie en de dieren toegang te geven tot water en hun aandrang om daar gebruik van te maken is overweldigend.

Dat er geen noodzaak voor open zwemwater zou zijn is onzin, dat het af te raden is klopt. Zwemwater is een noodzaak voor deze eenden, maar onverenigbaar met het houden van eenden in deze concentratiekampen. Daarom dient er geen roep te zijn om zwemwater, maar om afschaffing van deze weerzinwekkende slavernij!

Het enige positieve is dat voor het herstellen van overtredingen van al bestaande regelgeving geen subsidieverlening mogelijk is. De extra kosten voor een nieuw watervoorzieningssysteem drijft hopelijk opnieuw een aantal eendenhouders tot opgave.