Het dogma van de schuwe wolf

Onlangs verscheen er op de website van Vroege Vogels / BNNVARA een artikel met de titel ‘Tamme wolf alleen te verklaren door verkeerd gedrag mens’. ¹ Het klopt natuurlijk dat mens-wolf conflicten praktisch altijd voortkomen uit ons gedrag, maar het artikel bevat een aantal twijfelachtige beweringen.

Ecoloog Dries Kuijper legt zijn onderzoeksproject in Polen uit. Op verschillende plekken in het bos plaatste hij en zijn team cameravallen met afspeelapparatuur. Kwam er een wolf voorbij, dan speelde het geluid van een mens, een hond of een vogel af. Met de cameraval kon de reactie van de wolf worden vastgesteld. En wat blijkt: Wolven verlieten de plekken twee keer sneller na het horen van mensen ten opzichte van het vogelgeluid.
Is dat opvallend? Als je geluid hoort zonder herkenbare bron zorgt dat er ook bij mensen voor dat je op je hoede bent en mogelijk afstand neemt. Vogelgeluiden, ook zonder de bron te zien, horen bij de natuurlijke omgeving, de babbelende mens wat minder.

Hier valt nog van alles over te twisten en het onderzoek is nog niet gepubliceerd, maar even verderop in het artikel staat het volgende: “Dat een wolf zijn angst voor mensen niet zomaar kwijt is, vindt Kuijper niet vreemd: “Ondanks dat veel Europese landen niet jagen op wolven, zijn mensen nog steeds de belangrijkste doodsoorzaak. Denk aan verkeersaanrijdingen …”
Dit is dubieus, omdat een wolf een verkeersaanrijding waarschijnlijk helemaal niet met een mens kan associeren. Je zou dan juist verwachten dat wolven bang zijn voor auto’s en dat is vaak niet het geval. Voor de wolf als soort valt niets te leren van aanrijdingen, want over het algemeen zijn deze botsingen dodelijk. De slachtoffers zijn meestal jonge, eenzame zwervers op zoek naar een eigen territorium én partner dus er is meestal ook geen reisgezel die van de ervaring iets kan opsteken. Zeldzame overlevenden van aanrijdingen, zoals de Utrechtse Bram, dragen het ongeluk natuurlijk wel met zich mee.

Even verderop komt Dick Klees van Studio Wolverine aan het woord: “Angst voor de mens zit heel diep ingebakken in de wolf. Wij hebben ze duizenden jaren lang vervolgd. Alleen de meest schuwe en angstige wolven konden overleven.”
Die redenering klopt echter alleen als die aangeleerde angst en levensreddende voorzichtigheid ook genetisch overgedragen worden. Als die lering cultureel overgedragen wordt, dus van ouders op welpen via opvoeding in plaats van via DNA, is het binnen een generatie weer verdwenen na het opdoen van nieuwe, positievere ervaringen.
Dat laatste lijkt het geval te zijn met de wolven in het ‘drukke’ Nederland, zoals dat ook geldt voor de nauw-verwante coyotes in stedelijke gebieden in de Verenigde Staten, die ook een geschiedenis kennen van meedogenloze vervolging.

Dat de wolf ‘van nature’ bang zou zijn voor mensen is hoogst onwaarschijnlijk. Als je kijkt naar de plekken op aarde waar de mens relatief laat arriveerde en er dus minder tijd was om angst voor Homo horribilis in te prenten - de poolgebieden, de oceanen - dan zie je juist dat grote predatoren als ijsbeer, zeeluipaard, zeeleeuw en orca nauwelijks angst kennen voor mensen; en waarom zouden ze ook?

De fout die onderzoekers / ‘experts’, ook na jaren van Jane Goodall’s wijze lessen, nog altijd maken, is om niet-menselijke dieren voornamelijk te benaderen als soort en uitspraken over hun gedrag te doen gebaseerd op wat van de soort verwacht wordt.
Alle dieren zijn echter in de eerste plaats individuen met hun eigen karakters. Dat vinden we vanzelfsprekend bij de honden en katten die ons huis en bed delen, maar dat spreekt ook voor zich voor mensen die thuis kippen opvangen.
Als je, zoals Animal Rights directeur Susan Hartland, leiding hebt gegeven aan een sanctuary waar ook tientallen wolven hun thuis hadden, leer je moeiteloos de verschillende karakters kennen en waarderen. Er zijn introverte en extroverte wolven, extreem schuwe dieren en nieuwsgierigen, avontuurlijke reizigers en honkvasten, wolven die specialiseren in schapen en individuen die enkel van ‘wild’ leven.

Dé wolf bestaat dus niet; hét wolvengedrag bestaat niet! Wolvengedrag is net als mensengedrag een zeer globale omschrijving van wat je van een individu van een soort zou mogen verwachten, gebaseerd op beperkt onderzoek en observaties van zijn of haar soortgenoten. En zoals je bij mensen uit verschillende culturen uiteenlopende gebruiken ziet, zo mag je van een wolf uit het onherbergzame noorden van Alaska ander gedrag verwachten dan van een wolf die opgroeit in het Nederlandse cultuurlandschap ‘vol’ met mensen en hun machinerieën, globaal dan!
Binnen de verschillende ‘culturen’ - van mensen, wolven en andere dieren - zijn er op het globaal omschreven te verwachten gedragspatroon vaak net zoveel uitzonderingen als individuen die het verwachtingspatroon bevestigen. En daarnaast zijn er enkelingen die alles wat je dacht te weten en te kunnen verwachten logenstraffen.

De wolf is wat in de (dierenrechten) filosofie een ‘moral patient’ wordt genoemd. De wolf maakt geen morele afwegingen, wolven zijn daarom per definitie ‘onschuldig’ en ‘ontoerekeningsvatbaar’.
Er is daarmee geen ‘verkeerd’ wolvengedrag, alleen gedrag dat ‘wij’ - weke, egoïstische mensen; de ‘moral agents’ - ongewenst vinden.
Als er sprake is van schuld bij een mens-wolf conflict dan ligt die bij ‘ons’ en is het aan ‘ons’ om het probleem, met inachtneming van de belangen van de wolf, op te lossen, óf er mee te leren leven.

De eindconclusie van het artikel over voedselhabituering is dan ook een geval van ‘Duh!’. Dom! Niet voeren! Paintball dat volk! En als dat inhoudt dat een heel natuurgebied/recreatiepark voor mensen moet worden afgesloten, so be it, met dank aan je medemens.

Wat fatsoenlijke mensen in een dergelijk geval zeker NIET doen, is een vergunning aanvragen om de wolf af te schieten.
Beschaafde mensen executeren geen onschuldigen / ontoerekeningsvatbaren, dat is iets voor immorele monsters!