Dierenorganisaties doen aangifte tegen zes betrokkenen bij de laffe moord op een wolf in Wapse

Afgelopen week hebben de dierenorganisaties Animal Rights, Bite Back en Fauna4Life aangifte gedaan wegens het doden van een wolf in Wapse in strijd met de Habitatrichtlijn, Wet Natuurbescherming en het Wolvenprotocol. De organisaties deden dit onafhankelijk van elkaar, maar in gelijkluidende bewoordingen, bijgestaan door Utopie advocate Cindy van de Ven. De laffe, brute moord werd begaan op zondag 9 juli 2023 rond 09:15, ruim twee uur nadat de wolf werd aangetroffen bij schapen en geiten van een zogenaamde hobbyboer. De organisaties hebben aangegeven dat ze verwachten dat de zaak door de milieurecherche behandeld wordt in verband met overtredingen van (Europeesrechtelijke) milieuwetgeving. Betrokkenen waartegen de aangifte zich richt zijn de burgemeester en loco-burgemeester van Westerveld, de schapen-en geitenhouder en zijn zoon, de schutter en een buurtbewoner die als eerste werd gebeld.

“Het feit dat de burgemeester zijn verhaal diverse keren heeft verandert of aangepast, maakt zijn hele verhaal over de besluitvorming die resulteerde in de executie van de wolf ongeloofwaardig,” zegt Alex Romijn van dierenrechtenorganisatie Bite Back.

De organisaties hebben de politie gevraagd om de onbewerkte beelden van het incident op veiligheidscamera(‘s), waarvan het bestaan door LTO Noord is bevestigd, veilig te stellen. Alsmede de telefoongegevens (belhistorie, berichten, foto- en filmmateriaal) van alle aanwezigen op het terrein rond het incident. Veder dienen de opgestelde rapporten aan het dossier te worden toegevoegd, zoals die van de dierenarts, BIJ12-inspecteur, BIJ12-taxateur en het autopsie rapport van de wolf. Ook het onderzoek van de beet van de dierhouder in het ziekenhuis (aanwezigheid DNA wolf) zou onderdeel moeten zijn van het dossier. Verder willen de organisaties dat de notulen van de bijeenkomst “Meldingen wolven in Westerveld en ruime omgeving”, waarin de burgemeester gezegd zou hebben dat alle wolven in de gemeente afgeschoten mogen worden, aan het dossier worden toegevoegd.

“Dit was geen ‘probleemwolf’ maar een wolf die natuurlijk, verdedigend gedrag vertoonde toen hij werd aangevallen door de dierhouder met een hooivork en schep in een besloten ruimte,” zegt Pauline de Jong van dierenbeschermingsorganisatie Fauna4Life.

07:00 uur
De dierhouder ziet een wolf binnen het hek waar hij schapen en geiten houdt. De dierhouder belt een voormalig VVD-Statenlid, die hem adviseert en de burgemeester en een jager belt. De dierhouder gaat de wolf te lijf met hooivork en schep. De wolf zou de dierhouder gebeten hebben. De zoon zou de wolf hebben geslagen met een stok/voorwerp. De wolf zou geprobeerd hebben te ontsnappen, maar dat lukte niet, waarna de wolf zich verstopte onder een zonnepaneel.

07:30 uur
De burgemeester en loco-burgemeester horen van de situatie. De politie adviseert om het hek open te zetten en de stroom van het schrikdraad af te halen, zodat de wolf kan ontsnappen. Dit wordt niet gedaan. De wolf ligt inmiddels al een tijdje angstig, maar rustig, onder een zonnepaneel. De burgemeester, die zijn verhaal een aantal keren verandert, belt geen wolvendeskundigen. Had hij dat wel gedaan dan was, zo blijkt uit interviews met die deskundigen, benadrukt de wolf vrij te laten en geen schade toe te brengen.

08:30 uur
Burgemeester of loco-burgemeester (namens burgemeester) geeft bevel om de wolf dood te schieten, ondanks dat de wolf al een tijdje rustig onder een zonnepaneel lag.

09:15 uur
Iemand van de politie, vermoedelijk een hondengeleider, executeert de wolf. De wolf lag nog steeds rustig onder het zonnepaneel. Er was dus, ruim twee uur na het mogelijke bijtincident, geen sprake van acuut gevaar of dreiging daarvan. Desondanks is ervoor gekozen de wolf dood te schieten, in plaats van te verjagen of in het uiterste geval te verdoven (de politie moet de minst ingrijpende maatregel kiezen) en buiten het hek uit te zetten.

“Wolvendeskundigen die door diverse kranten werden geïnterviewd, geven allen aan niet gecontacteerd te zijn door de autoriteiten in Wapse/Westerveld, hoewel ze allemaal bereikbaar waren,” zegt Susan Hartland, directeur van dierenrechtenorganisatie Animal Rights. “De experts zijn unaniem in hun oordeel dat niemand het recht had om over te gaan tot deze lynchpartij.”

Artikel 3.5, eerste en tweede lid, van de Wet natuurbescherming (in verband met de Habitatrichtlijn): het is verboden in het wild levende dieren van soorten (...), opzettelijk te verstoren, te vangen of te doden. In dit geval gaat het om een wolf die verstoord, gevangen en gedood is.

Artikel 3.8, eerste lid, van de Wet natuurbescherming: Gedeputeerde Staten kunnen ontheffing verlenen van het hierboven genoemde verbod. Daarvan is in het onderhavige geval geen sprake.

Artikel 175 van de Gemeentewet: in geval van ernstige wanordelijkheden of van rampen, dan wel ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, is de burgemeester bevoegd bevelen te geven die hij ter handhaving van de openbare orde nodig acht. Er moet hierbij sprake zijn van een acuut gevaar en daarvan was in dit geval geen sprake. De burgemeester kon zich daarom niet op dit artikel beroepen en tot een "noodbevel" overgaan.

Interprovinciaal wolvenplan, interventie richtlijnen (ofwel: 'Wolvenprotocol'): wanneer de veiligheid acuut in het geding is, kan op last van de burgemeester worden ingegrepen. (...) Bij ingrijpen zal altijd eerst moeten worden overwogen of de situatie met, voor de wolf, niet-dodelijke middelen het hoofd kan worden geboden. (...) Voor het verjagen en in het uiterste geval doden van een wolf is een ontheffing of vrijstelling nodig. (...) Het verjagen van eigen terrein of uit eigen buurt om gevaarlijke situaties te voorkomen is bij de wet niet verboden. (...) Verjaging mag bijvoorbeeld met geluiden of visuele middelen. Het is niet toegestaan de wolf te verwonden. In het onderhavige geval is de wolf hoogstwaarschijnlijk verwond door de dierhouder en zijn zoon. Indien blijkt dat inderdaad sprake is geweest van het slaan van de wolf met een stok/voorwerp, gaat ook artikel 2.1, eerste lid, van de Wet dieren op (dierenmishandeling door de dierhouder en zijn zoon).

Dit incident had niet plaatsgevonden indien de dierhouder zich aan artikel 1.6, derde lid, van het Besluit houders van dieren, had gehouden en zijn dieren tegen roofdieren, in dit geval de wolf, had beschermd, bijvoorbeeld door een wolfwerend raster te gebruiken dat aan de eisen van BIJ12 voldeed, of de dieren ’s nachts op te hokken. Ook indien de wolf de mogelijkheid was geboden om te ontsnappen, zoals verplicht volgens het Wolvenprotocol en ook volgens het advies van de politie, had dit voorkomen kunnen worden.
Naast deze strafrechtelijke procedure via aangifte bekijken de organisaties ook welke bestuursrechtelijke maatregelen genomen kunnen worden.

Vier maanden na de brute moord op een wolf in Wapse is er nog steeds niets bekend over het politieonderzoek.
Op 9 november berichtte RTVDrenthe dat de gemeente Westerveld - waar Wapse onder valt - het komend jaar geld opzij zet voor juridische proceskosten in verband met de wolf. "De gemeente verwacht langdurige juridische procedures." ¹

Een dag eerder kwam via een Woo-verzoek meer informatie naar buiten die in het bezit is van de provincie Drenthe. ² De sectie op 10 juli wijst uit dat de wolf via de bek in de schedelbasis is geschoten. Op 25 juli volgt de identificatie: "Het betreft individu GW3151m: een mannelijke nakomeling van de Drentse roedel GW2090f x GW2397m". ³

De berichten in de app-groep van de 'commissie aanrijding wolf' geven ondermeer de opinie weer dat er geen acuut gevaar was ten tijde van het doodschieten van de wolf en dat de leden van die groep niet gebeld zijn als expert/adviseur.

Een geopenbaarde e-mail vermeldt: "Het raster is separaat van elkaar gecontroleerd door taxateur BIJ12 en provinciaal toezichthouder. Het gehele raster is nagelopen en er zijn geen graafsporen aan de buitenzijde van het raster." Ook de spanning op de draden zou in orde zijn geweest. Het taxatierapport ontbreekt echter.

Begin december 2023 werd via een Woo-verzoek het taxatierapport openbaar van de wolfaanval in Wapse op 9 juli 2023. Uit het rapport blijkt dat de hobbyboer om 6:30 wakker werd van een “keffend geluid” en constateerde dat één schaap dood, één schaap en één geit gewond waren en de wolf nog in de weide aanwezig was.

Uit het rapport blijkt verder dat toen de taxateur rond 11 uur arriveerde de kadavers al uit de wei gehaald waren en bij de weg gelegd. Van een veehouder wordt verwacht dat bij de melding van een mogelijke wolfaanval het ‘plaats delict’ niet verstoord wordt.

In het rapport noteert de rapporteur dat de afrastering uit vijf stroomdraden bestond, op de buitenzijde van de weidepalen gemonteerd, en twee linten van 5 cm breed gemonteerd op de binnenzijde van de weidepalen. De draden loepen op 20, 40, 60, 90 em 125 cm hoogte. De linten op 70 en 110 cm.

De taxateur vult in dat de afrastering ‘wolfwerend’ was, maar dat klopt niet. Op de beelden gemaakt door RTV Drenthe is te zien dat er onder het toegangshek geen draad loopt, dat aan de straatkant draden slap hangen en dat er aan een buitenzijde een stapel bakstenen ligt opgestapeld.

Uit het rapport valt verder op te maken dat de wolf wanhopig probeerde te ontsnappen:
“De taxateur heeft geen (mogelijke) toegangsweg van een wolf waargenomen. Na de aanval heeft de wolf geen uitgang van het perceel kunnen vinden. Op 3 plaatsen heeft de wolf geprobeerd zich onder het raster door een weg naar buiten te graven.. Ter hoogte van zonnepanelen die binnen het wolfwerend raster staan, heet de wolf geprobeerd de stroomdraden van het raster door te bijten (waarneming sierhouder).”
De mogelijkheid werd het dier echter niet gegeven, hoewel er ook een hek aan de straatkant is.

Op 3 januari 2024 bericht nieuws.nl ⁴ dat de Facebookgroep “Geen Wolf” een inzamelingsactie is gestart op GoFundMe. Men verwacht duidelijk hoge boetes en/of gevangenisstraffen: “De aangifte die Faunabescherming en Animal Rights hebben gedaan én het besluit tot vervolging van de hobby schapenhouder, zijn zoon. Er is geld nodig voor de verdediging van deze mensen bij hun vervolging die mogelijk een forse geldboete en/of zelfs een gevangenisstraf boven het hoofd hangt. Help ons Wapse helpen en doneer voor het eerste doel waar we bij willen helpen,” aldus de campagnetekst. Er zou inmiddels ruim 2500 euro toegezegd zijn. ⁵

Op 23 januari 2024 bericht RTVDrenthe dat de gemeente Westerveld pas na het doodschieten van de wolf in Wapse heeft onderzocht welk wetsartikel van toepassing zou kunnen zijn. Dat blijkt uit documenten die RTV Drenthe opvroeg in het kader van de Wet open overheid (Woo). ⁶

Om 12.24 uur op 9 juli, de dag van de moord, wordt door de gemeente Westerveld een interne appgroep 'Wolfincident Wapse' aangemaakt. “Na overleg met Rikus”. Om 15.37 vraagt iemand in de appgroep zich af wat de juridische vertaling is dat de wolf is doodgeschoten op grond van een beslissing van de burgemeester (bgm): “Volgens de berichten in de pers is de wolf doodgeschoten op grond van een beslissing door de bgm (loco). Hebben we al eerder nagedacht over zo'n scenario en wat dan de juridische vertaling daarvan zou zijn?”
15:38: “Noodbevel ogv artikel 175 Gemeentewet? [persoon], wat denk jij?”
15:40: “Moet dat bevel dan nog achteraf worden opgesteld? Als verantwoording daarvan?”
16:43: “We noemen nu in het persbericht eerst alleen de Gemeentewet”.
19:50: “Hebben jullie het bevel wel op 175 gebaseerd?”
19:52: “We hebben alleen gemeentewet in persbericht genoemd”.
Men weet het dus niet in Westerveld en moet met terugwerkende kracht een juridische verantwoording gaan verzinnen. In de persverklaring staat tot op de dag van vandaag nog steeds dat het doodschieten is gebeurd op grond van de Gemeentewet.

Een eigen jurist van de gemeente Westerveld meldt twee dagen later, op 11 juli, in een e-mail aan de burgemeester dat de Gemeentewet in dit geval geen ruimte bood voor afschot.
De Gemeentewet kent een aantal bevelsbevoegdheden. Twee daarvan zijn relevant voor het wolfincident:

Artikel 172
Op grond van artikel 172 lid 1 van de Gemeentewet is de burgemeester belast met de handhaving van de openbare orde. Op grond van het derde lid van dit artikel is de burgemeester bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde (de lichte bevelsbevoegdheid).

Bij de uitoefening van de lichte bevelsbevoegdheid mag er geen sprake zijn van afwijking van andere wettelijke voorschriften. In deze situatie is de Wet natuurbescherming overtreden door het doden van een beschermd dier en kan artikel 172 dus niet gebruikt worden.

Artikel 175
Volgens artikel 175 lid 1 van de Gemeentewet is de burgemeester in geval van oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, bevoegd alle bevelen te geven die hij ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig acht. Daarbij kan van andere dan bij de Grondwet gestelde voorschriften worden afgeweken (de zware bevelsbevoegdheid).

De bevelsbevoegdheden worden gebruikt bij onmiddellijke handhaving van de openbare orde. Het bevel moet worden gegeven aan de burger die de openbare orde verstoort of dreigt te verstoren, of die daarbij betrokken dreigt te raken. Bij het wolf-incident zijn geen bevelen aan het publiek gegeven en de wolf kan geen geadresseerde zijn van het bevel. Ook kan een bevel in de zin van de Gemeentewet niet zijn gericht tot de politie, omdat die al onder het gezag van de burgemeester staan.
Als een bevel wordt gegeven moet het daarna op schrift worden gesteld. Een bevel is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht en is vatbaar voor bezwaar en beroep. Daarom moet het besluit, als het niet is gericht tot een of meer met name genoemde personen, algemeen bekend worden gemaakt in het Gemeenteblad.

De inschatting van de jurist van de gemeente Westerveld is dat de Politiewet wel van toepassing was. “In onze ogen is de opdracht aan de politie om de wolf te doden een aanwijzing in de zin van artikel 11 Politiewet, door het bevoegd gezag gedaan aan de betrokken politiefunctionarissen, in het kader van de handhaving van de openbare orde.”
Volgens Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap bij Rijksuniversiteit Groningen, slaat de gemeente daar de plank mis. ”Er moet direct gevaar dreigen en dan kan hij als een soort van afweerreactie, noodweer in juridisch jargon, eventueel geweldsmaatregelen nemen. Maar het doel moet wel het middel heiligen. Als je het doel kunt bereiken met een minder ingrijpend middel, zoals verdoven, dan moet je daartoe je toevlucht zoeken. Maar in een situatie zoals die heeft gespeeld in Wapse kun je niet een beroep doen op de politiewet. Absoluut niet.”
Op 20 juli is de stafjurist van de gemeente Westerveld nog altijd opzoek naar de juiste juridische kwalificatie.

Nergens is in de tijdlijn van de gemeente Westerveld te zien dat een wolvenexpert of dierenarts is geraadpleegd. Ook navraag bij het Wolvenmeldpunt en de Universiteit Wageningen door RTVDrenthe leert dat deze instanties niet zijn gebeld, geappt, gesmst of gemaild.

Om 8:35 is er volgens de tijdlijn een “Overwegingsmoment met loco BGM, politie, hondengeleiders; afwegingen worden gemaakt. Besluit om wolf af te schieten wordt genomen door loco BGM”.

De politie maakt op 10 juli indirect duidelijk dat er geen sprake was van een noodsituatie: “Daarop zijn verschillende mogelijkheden en risico's besproken hoe met deze situatie om te gaan. Waaronder de optie van verdoven. Daar is niet voor gekozen vanwege de plek waar hij lag en de afstand daartoe. Er is dan een risico dat een verdovingspijltje het dier niet raakt. En dat je dan een dier dat eerder een mens heeft aangevallen, gestresst laat lopen of verjaagt. De burgemeester kan meer vertellen over de inhoud en afwegingen die in dit overleg gemaakt zijn. Alles overwegende, is besloten over te gaan tot het afschieten van de wolf. Dat is om 09.10 uur gebeurd door een hondengeleider die speciaal getraind en toegerust is voor dergelijke situaties.”
De politie tracht zo met drogredenen haar eigen straatje schoon te vegen, walgelijk! Tegelijkertijd gooit ze voor de zekerheid de burgemeester vast onder de bus. Hoeveel vertrouwen moeten we stellen in de opgestelde processen verbaal?

”Ik denk wel dat er een signaal moet uitgaan van de eventuele strafzaak waarin de strafrechter laat zien: denk erom dat het niet nog eens gebeurt, want er is geen wettelijke basis voor een optreden van de politie onder leiding van de burgemeester”, zegt Brouwer daarover.

Op 20 februari 2024 vindt in het gemeentehuis in Diever een 'hoorzitting' plaats over de vraag of de wolf in Wapse wel doodgeschoten had mogen worden. ⁷
Op de website van de gemeente stond tot voor kort dat de gemeente het besluit om de wolf af te schieten nam op basis van de Gemeentewet. Dat is inmiddels van de website verwijderd. Nu staat er dat het besluit is genomen op basis van de Politiewet en de Gemeentewet. "De Politiewet en Gemeentewet hangen nauw samen op het punt van de openbare orde. De burgemeester staat aan het roer in het kader van een openbare orde-situatie. De burgemeester heeft een aanwijzing gegeven aan een medewerker van de politie om de wolf te doden", was de toelichting van de jurist van de gemeente tijdens de hoorzitting. ⁸ De bezwaarschriftencommissie komt binnen een paar weken met een advies voor de burgemeester. Die kan dit advies dan opvolgen of afwijzen. De bezwarencommissie zal waarschijnlijk gaan oordelen of er gesproken kan worden van een formeel besluit of niet. Animal Rights verwacht niet dat ze iets gaan zeggen over de rechtmatigheid van dat eventuele besluit (bevel/aanwijzing). Want dat onderzoekt het OM.