Main content

Inhoud

Animal Rights wil dat de NVWA veeboeren aanpakt die gehouden dieren onvoldoende beschermen tegen de wolf

Nieuws: 8 mei 2023
Slacht

Veehandel Stefan Worst uit Vledder is houder van zo’n 300 schapen die hij gebruikt voor beweiding en de slacht. De schapen zijn inmiddels al tien keer slachtoffer geworden van predatie door wolven. Dit blijkt uit verschillende nieuwsberichten. De maatregelen die hij neemt om zijn schapen te beschermen zijn inadequaat.

Animal Rights diende een handhavingsverzoek in bij de NVWA en vroeg om een voorlopige voorziening bij de rechtbank.

Volgens de Nederlandse wet moet iemand die dieren houdt deze dieren adequaat beschermen, maar schapenhouder Worst lijkt hier geen boodschap aan te hebben. Toen Worst uiteindelijk veel te laat een wolfwerend raster plaatste, hield hij geen rekening met het feit dat wolven goede zwemmers zijn. Wanneer hij vervolgens opnieuw een raster plaatst doet hij dit niet aan de zijde van een vaart, waardoor het onderste draad te hoog hing en de wolf onder de draad door kon kruipen. In een ander geval staan de palen te ver uiteen. Dit alles wijst er op dat Worst onzorgvuldig omgaat met het plaatsen van rasters en hiermee het beschermen van zijn schapen.

Door deze lak aan zorgvuldigheid voldoet de schapenhouder niet aan de eisen die BIJ12 stelt aan een “adequaat wolfwerend raster”. Bovendien kiest hij ook niet voor een ander bevredigend middel zoals bijvoorbeeld het 's nachts ophokken van zijn schapen.

De nieuwsberichten en het hoge aantal aanvallen wijzen er zonder meer op dat Worst weigert adequate maatregelen te nemen. Door zijn schapen niet adequaat te beschermen overtreedt Worst de wet.

Het demoniseren van roofdieren, zoals de wolf, moet stoppen. Dierhouders hebben een wettelijke plicht ‘hun’ dieren te beschermen tegen roofdieren. Niet de wolf maar de dierhouders dragen de verantwoordelijkheid voor de dood van al deze dieren. Strikte handhaving door de NVWA moet dat duidelijk maken en het aantal slachtoffers sterk reduceren.

Susan Hartland, Animal Rights

Duidelijke overtreding van de wet

Artikel 1.6, derde lid, van het Besluit houders van dieren bepaalt dat een dier, indien het niet in een gebouw wordt gehouden, door de houder bescherming moet worden geboden tegen slechte weersomstandigheden, gezondheidsrisico’s en zo nodig roofdieren. Het is evident dat Worst dit artikel meermaals heeft overtreden.

Artikel 2.1, eerste lid, van de Wet dieren bepaalt vervolgens dat het verboden is om zonder redelijk doel of met overschrijding van hetgeen ter bereiking van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen.
Artikel 2.1, zesde lid, van de Wet dieren bepaalt dat een ieder een hulpbehoevend dier – en dat is een gehouden dier dat door een roofdier bedreigd wordt – de nodige zorg verleent.
Animal Rights meent dat Worst ook artikel 2.1, eerste en zesde lid, van de Wet dieren heeft overtreden. Deze conclusie trekken wij uit het feit dat Worst zijn hulpbehoevende schapen niet de nodige zorg heeft geboden en de schapen blijft blootstellen aan bedreiging van predatie door de wolf. In het minste geval benadeelt hij hiermee de gezondheid en het welzijn van zijn schapen.

Het is om bovengenoemde redenen dat Animal Rights de NVWA verzocht met spoed handhavend op te treden tegen de geconstateerde overtredingen door Worst en de overtredingen niet te laten voortduren.

Een wolvenpaar

De vrouwelijke wolf GW2090F - afkomstig uit de Barnstorfroedel in Nedersaksen - is in april 2021 voor het eerst in Drenthe vastgesteld en in februari 2022 in Fryslân. Omdat de wolvin al een langere periode in hetzelfde gebied aanwezig is, wordt aangenomen dat zij zich hier gevestigd heeft.
De mannelijke wolf GW2397M - uit de centraal Europese populatie afkomstig - is voor het eerst in september 2021 in Drenthe en oktober 2021 in Fryslân aangetoond.
Bij verschillende schademeldingen werd bij enkele dode schapen van allebei de wolven een DNA-profiel vastgesteld. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat de twee wolven een paar vormen en gezamenlijk optrekken en eten. Ook op wildcamerabeelden van het Wolvenmeldpunt en de terreinbeheerders is goed zichtbaar dat GW2090F en GW2397M het gebied samen doorkruisen.
Dit paar lijkt de regio van Zuidoost-Fryslân en Zuidwest-Drenthe - het Drents-Friese Wold - als kerngebied te hebben.
Er zouden in de zomer van 2022 drie welpen geboren zijn. Daarvan is één vermoedelijk omgekomen in het verkeer.

NVWA weigert te handhaven

In november 2022 diende Animal Rights het handhavingsverzoek tegen de schapenhouder Worst in. Pas op 15 maart kwam het onbevredigende antwoord vanuit de NVWA: “… op dit moment acht de NVWA veehouders die nog geen wolfwerende beschermingsmaatregelen genomen hebben niet in overtreding van artikel 1.6., derde lid, van het Besluit houders van dieren. Derhalve is handhaving nog niet aan de orde."
Door niet te handhaven op de overtredingen vergroot de NVWA willens en wetens de kans dat de wolf opnieuw toeslaat bij deze schapenhouder. De NVWA geeft bovendien een verkeerd signaal af naar andere dierhouders door geen consequenties te laten volgen uit het herhaaldelijk overtreden van de wet.

Alle schade die tot nu toe wordt geleden door wolven wordt op dit moment zelfs door BIJ12 vergoedt. Dit zorgt voor geen enkele prikkel voor de schapenhouder om zijn dieren tegen roofdieren te beschermen. Het effect op lange termijn kan ook betekenen dat de wolf vaker toeslaat bij gehouden dieren omdat dit erg gemakkelijk is (en dit ook de welpen te leren). Op die manier kan BIJ12 de portefeuille blijven openen.

De partner van schapenhouder Worst roept op tot een nulstand van de wolf, hetgeen op grond van de Habitatrichtlijn strikt verboden is. In heel Nederland wordt de wolf inmiddels gedemoniseerd en er lijkt zelfs al sprake te zijn van eigenrichting door stropen.

Kortom: niets doen is niet alleen onwettig, maar verhoogt ook in rap tempo het risico op steeds meer dode schapen. Het voedt het maatschappelijke en politieke spanningsveld waarin de wolf steeds meer wordt gedemoniseerd. De NVWA moet zo spoedig mogelijk alsnog handhavend gaan optreden tegen de overtredingen door de schapenhouder. Immers, gehouden dieren, die geen kant op kunnen, dienen door de houder te worden beschermd. De wet is daar glashelder over.

Het door misinformatie demoniseren van dieren zou strafbaar moeten zijn.

Susan Hartland, Animal Rights

Voorlopige voorziening

Animal Rights dient bezwaar in tegen het besluit van de NVWA om niet te handhaven. Het standpunt van de NVWA lijkt Animal Rights onhoudbaar omdat het overduidelijk in strijd is met de wet.

Wij vragen de rechtbank om het besluit van de NVWA om niet te handhaven te schorsen en de NVWA op te dragen de schapenhouder een last onder bestuursdwang op te leggen. In dit geval is de last het treffen van effectieve en doeltreffende maatregelen om te voorkomen dat de schapen wederom slachtoffer worden van predatie door de wolf.

Animal Rights wacht nog op een zittingsdatum.

Demonisering

De situatie met de wolvenaanvallen bij Worst was voor zijn vriendin Lijanne Mestemaker reden om de politiek in te gaan. Ze stond vierde op de lijst van BBB Drenthe voor de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart en is inmiddels benoemd tot Statenlid. Ze wil namens die partij pleiten voor een nulstand van wolven, hetgeen op grond van de Habitatrichtlijn strikt verboden is. 1

Johan Moes, voormalig VVD-Statenlid, wil de wolven kost wat het kost tot ‘probleemwolven’ laten bestempelen, zodat - puur theoretisch - afschot mogelijk zou worden. Hij wil weten “met welk protocol de Drentse wolvenconsulent werkt en wat de juridische status is van zijn bevindingen. ”Op deze manier kan een dierhouder het nooit goed doen en krijgen we nooit een probleem wolf”, aldus Moes.2

In de ogen van Animal Rights zijn dit puur kwaadaardige uitspraken. “Het door misinformatie demoniseren van dieren zou strafbaar moeten zijn,” zegt Animal Rights directeur Susan Hartland. “Animal Rights vindt dat dit soort ‘probleempolitici’ een halt moet worden toegeroepen. Het demoniseren van roofdieren, zoals de wolf, moet stoppen. Dierhouders hebben een wettelijke plicht ‘hun’ dieren te beschermen tegen roofdieren. Niet de wolf maar de dierhouders dragen de verantwoordelijkheid voor de dood van al deze dieren. Strikte handhaving door de NVWA moet dat duidelijk maken en het aantal slachtoffers sterk reduceren.”

Feitelijk kader

De heer Stefan Worst uit Vledder is houder van een kudde schapen. Hij heeft, volgens de berichten, in totaal driehonderd schapen voor zowel het beweiden als de slacht. Zijn schapen zijn inmiddels al tien keer slachtoffer geworden van predatie door wolven, zo blijkt uit verschillende nieuwsberichten.

Op 20 oktober 2021 schreef RTV Drenthe over twee dode schapen van Worst: “”Vrijwel zeker een wolf”, zegt schapenhouder Stefan Worst. ”Als je de bijtwonden in de nek ziet, kan dat bijna niet anders.” Vanmorgen trof hij twee van zijn dieren dood aan. “Bijtwonden in de nek en overal bloed”, schetst hij de situatie.”

Hij miste nog drie schapen en vond er twee terug in een sloot. ”Ze stonden onder in een droge sloot, helemaal stil. Verstijfd van de stress”, zegt hij halverwege de middag. Ook bij de rest van de kudde is de stress toegeslagen, ze staan bewegingsloos in de hoek van een weiland. ”Je kunt niet bij de schapen komen, dan gaan ze alle kanten op. Het is de vraag wat de schade daar is, of ze nog groeien en of je er nog wat aan hebt.”

In de bijbehorende videoclip is te zien dat de schapen nagenoeg onbeschermd waren. In de video wordt geschetst dat Worst zich goed bewust was van het gevaar en de wolf in de berichtgeving steeds dichter bij zag komen, maar hij onderneemt geen actie: “Wolfwerende hekken is geen doen voor ons, we hebben schapen lopen op veertig hectare. Dan wordt het een weektaak om hekken te plaatsen, dat kan niet uit.” 1

Op 21 januari 2022 berichtte RTV Drenthe over een volgende aanval, waardoor bleek dat een inmiddels geplaatst wolfwerend raster disfunctioneel was: “Grote schrik vanochtend voor schapenhouder Stefan Worst uit Vledder. Ondanks zijn wolfwerende raster trof hij in zijn schaapskudde vier dode en vier gewonde schapen aan. De schapenhouder had 18 hectare in wolfwerend raster, rondom het weiland, behalve langs de (zeven meter brede) Aa.
Het sterke vermoeden is dat er toch een of meerdere wolven door of langs het hek zijn weten te komen. Hoe dat kon gebeuren wordt onderzocht. Volgens Gijsbert Six, de voorman van het Platform Kleinschalige Schapen- en Geitenhouders is er geen rekening gehouden met het feit dat wolven goede zwemmers zijn. En geen moeite hebben met een water van zeven meter breed.”

Al langere tijd bestaat het vermoeden dat twee wolven zich hebben gevestigd in het Drents Friese Wold. Een mannetje en vrouwtje. Toch beschermen de schapenhouders zich onvoldoende en demoniseren politici als Johan Moes (VVD), destijds Statenlid in Drenthe, de wolf verder door het verspreiden van onwaarheden. Hij plaats diezelfde dag op Twitter een video waarin wordt gezegd dat Worst wel degelijk al zijn schapen binnen wolfwerend raster had staan. In een van de reacties onder deze video wordt wederom het tegendeel gesteld: Aan de zijde van de 8 meter brede vaart was geen wolfwerend raster geplaatst. 2

Op 26 juli 2022 schreef RTV Drenthe over de al zevende predatie op de schapen van Worst: “Het ging vrij lang goed bij schapenhouder Stefan Worst uit Vledder, maar afgelopen nacht was het voor de zevende keer raak. Drie dode schapen en elf gewonden. ”Allemaal lammetjes, ongeveer een halfjaar oud”, laat Worst weten.
(…)
De schapen binnen laten is voor de schapenhouder geen optie. ”Je kunt ze niet allemaal binnenhouden, ze moeten de natuur beweiden.” 3

Worst weigert dus te doen wat noodzakelijk is.

Op 21 september 2022 schreef RTV Drenthe over de achtste predatie door een wolf: “Tientallen schapen staan in de wei, eigenaar Stefan Worst uit Doldersum is samen met zijn vader druk bezig om de lammeren te scheiden van hun moeders. Het weer is grauw en misschien wel symbolisch voor de periode die de schapenhouder heeft meegemaakt. Zijn vee is namelijk acht keer aangevallen door de wolf. Het aantal slachtoffers? 36 schapen in totaal.
Hij is het inmiddels gewend, geeft de schapenhouder aan terwijl hij naar een stuk gras wijst. ”De laatste keer lagen ze verspreid over het land. Bebloede schapen, ingewanden eruit en veel gebroken poten. Als je dat ziet weet je inmiddels wel hoe laat het is, maar het blijft verschrikkelijk om te zien.”

Marjan Oosterveen, paardenhoudster en dorpsgenoot van Worst roept op tot het afschieten van wolven: ”Misschien moeten we de jagers toch hun gang laten gaan om achter wolven aan te gaan die bij landbouwdieren in de buurt komen.” 4 Een jaar na dato claimt ze deze uitspraak nooit gedaan te hebben.

Op 22 januari 2023 is het opnieuw raak. Een wolf doodde dat weekend vier schapen en verwondde er minstens drie. Bij RTV Drenthe prijst Wolvenconsulent Jaap Mekel eerst het hek om daarna te moeten toegeven “dat het hek niet overal voldeed aan de norm van BIJ12, de instantie die voor de provincies de schade afhandelt. ”Er zijn vier plekken waar de onderste draad hoger hangt dan 20 centimeter, namelijk 35 centimeter. Dat is het geval bij drie greppeltjes en bij een paaltje waar die net in het verkeerde lusje is gehaakt. Daar voldoet het raster niet aan de norm van BIJ12.”

Worst geeft zelf al aan dat er betere opties zijn, maar dat gewoon weigert: “In mijn ogen kunnen we met verplaatsbare rasters niet meer doen dan dit. Ja, alles binnen houden. Maar of dat is wat je wilt?” 5

Op 10 februari 2023 worden bij aanval nummer tien opnieuw drie drachtige schapen van Worst het vermoedelijk slachtoffer van een wolf. Eén schaap was direct dood en twee schapen heeft hij moeten laten inslapen.

Eindelijk neemt Worst verdere, maar opnieuw halfslachtige, maatregelen: ”Ik heb al mijn schapen nu binnen gehaald, op drie koppels na. Het zijn er ongeveer 160 en daar had ik in de stal geen ruimte voor. Ik heb mijn landbouwvoertuigen buiten gezet om ruimte te maken voor de schapen.” 6

“De wolfwerende afrastering bij schapenhouder Stefan Worst in Vledder voldoet op meerdere punten niet aan de normen van BIJ12. Tot die conclusie kwam de Drentse wolvenconsulent zaterdag, nadat die het raster had geïnspecteerd. De taxateur die vrijdag in opdracht van BIJ12 dna heeft afgenomen bij drie dode schapen, keurde het hek wel goed.”
Ook dat blijkt maar ten dele waar: “De taxateur heeft vrijdag geconstateerd dat de stroomdraden overal op de juiste afstand zaten, behalve bij de waterbak.”
“Zaterdag heeft de Drentse wolvenconsulent geconstateerd dat de afstand tussen de palen op één plek 23,5 meter was; de norm van BIJ12 is 10 meter.”

“De Drentse wolvenconsulent vond nog een ander punt waarop het raster niet aan de norm van BIJ12 voldoet. Binnen twee meter afstand van het raster was namelijk op verschillende plekken een houtwal van 30 centimeter of hoger. Een wolf kan deze plekken als opstapje gebruiken. De taxateur onderschrijft dat nu, maar heeft hier zelf tegen Worst geen opmerking over gemaakt.”

Johan Moes, dan nog VVD-Statenlid, wil de wolven kost wat het kost tot ‘probleemwolven’ laten bestempelen, zodat - puur theoretisch - afschot mogelijk zou worden. Hij wil weten “met welk protocol de Drentse wolvenconsulent werkt en wat de juridische status is van zijn bevindingen. ”Op deze manier kan een dierhouder het nooit goed doen en krijgen we nooit een probleem wolf”, aldus Moes.” 7

Updates

De voorzieningenrechter heeft de door de schapenhouder getroffen beschermingsmaatregelen beoordeeld en in dat geval voldoende geacht (al is Animal Rights het daarmee niet eens). Dit is een heel andere interpretatie van de uitspraak dan de NVWA / de minister aan lijkt te houden, namelijk dat een veehouder in geen geval in overtreding is en handhaving daarom niet aan de orde is.

Ook mr. drs. Bart Arentz trekt deze conclusie in zijn noot bij de bovengenoemde uitspraak:
“De Minister van LNV - het bevoegd gezag in het kader van de Wet dieren - had het handhavingsverzoek in kwestie afgewezen en wel op vrij algemene en principiële gronden: tijdens de transitiefase die Nederland doormaakt acht de Minister nog geen wettelijke verplichting tot bescherming tegen de wolf aanwezig. De voorzieningenrechter wijst het verzoek wel af, maar volgt - zo lijkt het - de Minister niet in dit verstrekkende betoog. Omdat de schapenhouder een wolfwerend raster had geplaatst had de schapenhouder gedaan wat onder de huidige omstandigheden van hem verwacht kan worden om aanvallen op zijn schapen te voorkomen. (…) “Niets doen” lijkt geen optie meer. En volgens de schapenhouder zijn er nog veel collega's die precies dat doen….”

Ook hoogleraar Natuurbeschermingsrecht Arie Trouwborst Lijkt die mening te zijn toegedaan, zo blijkt uit de uitzending van EenVandaag op 30 november 2023. 2 "Deze uitspraak maakt duidelijk dat je van geval tot geval moet bekijken wat verwacht kan worden van een veehouder", zegt de hoogleraar. "Het is nu duidelijk dat in wolvengebied op z'n minst een serieuze poging gedaan moet worden om je dieren tegen wolven te beschermen."
"Je kunt niet meer zeggen wat een aantal boeren in Drenthe nog wel doen, namelijk: 'Ik doe helemaal niks'", voegt Trouwborst daaraan toe. "De kans is dan namelijk groot dat je voor het gerecht wordt gesleept door een stichting als Animal Rights." Toch is “niets doen” precies waar de NVWA schapenhouders mee laat wegkomen.

Op 21 augustus 2023 maakt de NVWA haar beslissing op bezwaar bekend en verklaart daarin het bezwaar ongegrond met dezelfde drogredenen als motivering. Animal Rights is het niet eens met dit besluit en heeft daarom op 29 september 2023 beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven ingediend en op 7 december de gronden van het beroep. We zijn er van overtuigd dat de houding van de NVWA voor de rechter geen stand kan houden. We wachten nu op een zittingsdatum.

In januari 2024 waren de schapen van Veehandel Worst opnieuw viermaal het slachtoffer van zijn disfunctionele wolvenraster. Op 29 januari 2024 komt Worst eindelijk tot de conclusie dat zijn pilot systeem niet werkt en dat hij de dieren moet ophokken. Hij weigerde dit al jaren, onder andere omdat hij te veel dieren hield. Een deel van de kudde wordt daarom noodgedwongen verkocht. 1

Op 1 februari 2024 meldt RTVDrenthe dat de Gebiedscommissie wolf erkent dat verplaatsbare wolvenrasters met vijf of zes draden, zoals Veehandel Worst deze plaatst, onvoldoende werken. Dat is de uitkomst van een vergadering van de Drentse wolvencommissie. 2