Stalbranden Nederland 2024

Stalbranden zijn al jarenlang schering en inslag in de veehouderij. Animal Rights houdt sinds 2017 cijfers bij over het aantal stalbranden en hoeveel dieren er jaarlijks omkomen.

Animal Rights boeit het aantal branden een stuk minder dan het aantal individuen dat er bij omkomt...

Aanbevelingen in rapport OvV genegeerd
Op 24 maart 2021 heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) een vernietigend rapport gepubliceerd over de aanpak van stalbranden. De hoofdconclusie is dat de brandveiligheid voor landbouwhuisdieren tussen 2012 en 2020 is afgenomen. Het aantal dodelijke stalbranden is niet afgenomen en het aantal dodelijke dierlijke slachtoffers is zelfs toegenomen. De raad concludeerde dat stalbranden zowel bij de overheid als de sector ‘geen enkele prioriteit’ hadden.

Een aangescherpte aanpak van stalbranden werd aangekondigd in de Kamerbrief van 8 oktober 2021, maar oktober vorig jaar concludeerde de OvV dat er met de aanbevelingen niets gedaan was.

Jaarlijkse brandveiligheidskeuring
Eind januari kondigt demissionair Landbouwminister Piet Adema aan dat veeboeren niet alleen voortaan jaarlijks een brandveiligheidskeuring moeten laten uitvoeren, en eens per drie of vijf jaar de elektra en zonnepanelen moeten laten keuren (afhankelijk van het aantal gehouden dieren), maar ook rekening moeten houden met een maximum aan het aantal dieren per ‘brandcompartiment’. Met de maatregelen wil Adema het aantal stalbranden halveren ten opzichte van 2020.

De jaarlijkse brandveiligheidskeuring voor boerderijen moet nog worden ontwikkeld en dat duurt naar verwachting nog twee jaar. Tot die tijd wil Adema veehouders vragen om zelf een brandveiligheidsscan uit te voeren op hun bedrijf.

Randvoorwaarden voor de uitwerking van deze brandveiligheidskeuring zijn omgang met brandrisico’s, orde en netheid van de stal, en de aanwezigheid van bluswater en de rol van de brandweer.

Voor de keuring van elektra en zonnestroominstallaties kunnen al bestaande procedures worden gevolgd. Deze keuringen worden in de praktijk al vaak geëist door verzekeraars. Uit onderzoeken blijkt dat de meeste stalbranden ontstaan door kortsluiting of defecten in elektra. Volgens een onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw (EBI) uit 2018 kan driekwart van die branden voorkomen worden door het keuren van elektra. We gaan het zien.

Schadebeperkende maatregelen
Naast de preventieve maatregelen is er, eigenlijk voor het eerst, ook sprake van schadebeperkende maatregelen die bij het ontstaan van een brand gericht zijn op het beperken van de brand- en rookverspreiding naar dierverblijven en het beperken van slachtoffers.

De brandveiligheidsvoorschriften uit het Bouwbesluit en het denkkader ‘Basis voor brandveiligheid’ van de Brandweer, zijn gebaseerd op het doel om menselijke slachtoffers te voorkomen. Het voorkomen van dierlijke slachtoffers is geen onderdeel van dit doel. Dieren worden gezien als onderdeel van het productieproces.

Eind 2024 moet een nieuw denkkader ontwikkelt zijn waarin de dieren betrokken worden. Deze moet vervolgens verankerd worden in wet- en regelgeving.

Overlevingskans dieren
In het rapport van WUR getiteld ‘Vergroten overlevingskans landbouwhuisdieren bij brand’ komt naar voren wat Animal Rights al jaren stelt, namelijk dat het evacueren van dieren in veel gevallen niet mogelijk is, omdat dieren die niet gewend zijn om te worden verplaatst in de intensieve veehouderij niet zelfredzaam zijn.

Om de overlevingskans van dieren te vergroten moet men zich dus niet alleen richten op het voorkomen van het ontstaan van brand, maar ook op voorkomen van branduitbreiding. Los van elektra- en brandveiligheidskeuringen, worden in de Kamerbrief preventieve detectiesystemen, en mogelijkheden om overslag naar andere dierruimten te voorkomen zoals een brandwerende scheiding genoemd.

Om het aantal slachtoffers te verminderen als er toch brand uitbreekt, komt de aanbeveling van de OvV voor het stellen van een maximumnorm voor het aantal dieren per brandcompartiment, opnieuw in beeld.

Verder wil de minister een intensivering van brandonderzoek. Door meer inzicht te krijgen in de oorzaak en betrokken factoren, kunnen gerichtere brandveiligheidseisen gesteld worden.

De aangescherpte aanpak is een reactie op de conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) dat stalbranden zowel bij de overheid als de sector ‘geen enkele prioriteit’ hebben.

"Verschrikkelijke gebeurtenis"
Of er daadwerkelijk iets gaat veranderen moeten we nog zien. Wel is na al die jaren aandacht vragen voor dit facet van de uitbuiting van dieren de toon veranderd. Op 25 januari 2024 schrijft de minister in zijn Kamerbrief ‘ Aanpak stalbranden’ over de brand in Puiflijk waarbij 50.000 kippen omkwamen: “Dit is een verschrikkelijke gebeurtenis, in de eerste plaats voor de dieren …”

Animal Rights blijft natuurlijk streven naar een einde aan de uitbuiting van dieren. Dit is de enige weg die het aantal stalbrandslachtoffers naar nul brengt.

Volgens de tellingen van Animal Rights kwamen in Nederland in 2023 bijna 29.000 dieren om bij stalbranden, zoals gerapporteerd in diverse nieuwsberichten.

Hieronder staan de cijfers voor 2024.