Waarom dierproeven altijd worden goedgekeurd

Eind 2014 werd Europese wetgeving geïmplementeerd waardoor een nationale Centrale Commissie Dierproeven de eindbevoegdheid kreeg om aanvragen voor experimenten te ‘wegen’. Voor 2014 was het aan de circa 20 lokale dierexperimentencommissies om dierproef-aanvragen te beoordelen. In de periode 2010 tot en met 2013 werden door de dierexperimentencommissies 15.878 aanvragen goedgekeurd en 23 afgekeurd, oftewel 99.9% van alle aanvragen werd goedgekeurd. ^{1 2 3 4}

Sinds 2014 dienen dierproefnemers uitgebreidere aanvragen in die vijf jaar geldig zijn, waar binnen meerdere dierproeven kunnen plaatsvinden. Het aantal aanvragen ligt dan ook een stuk lager, maar per project gaat het om veel meer dieren. In de periode 2015 tot en met 2018 zijn 1302 aanvragen goedgekeurd en 34 afgekeurd. Het percentage goedgekeurde aanvragen komt hiermee op 97%. ^{5 6 7 8}

De dierproef-aanvragen worden eerst door de lokale dierexperimentencommissies en de Instantie voor Dierenwelzijn beoordeeld en bijgestuurd voordat deze bij de Centrale Commissie Dierproeven terechtkomen. Vervolgens beoordeelt de Centrale Commissie Dierproeven de dierproef-aanvraag en worden er mogelijk vragen gesteld aan de aanvrager. Deze kan de aanvraag aanpassen naar de wensen van de commissie wat vervolgens in vrijwel alle gevallen resulteert in goedkeuring.

De Centrale Commissie Dierproeven zegt hierover in het jaarverslag: “In 2017 heeft de commissie twee keer overleg gehad met voorzitters van de dierexperimentencommissies. Doel van dit reguliere overleg is om samen te werken zodat het proces van vergunningverlening nog beter gaat verlopen.” ¹

De Centrale Commissie Dierproeven bestaat uit zes mensen waarvan twee directeur zijn van grote proefdiercentra in ons land en een commissielid werkzaam is bij Innoser, één van de grootste proefdierfokkers van ons land. ¹ In het dierproeven-jaarverslag van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Zo Doende 2013, wordt voor het laatst melding gemaakt over de samenstelling van de lokale dierexperimentencommissies. Hieruit blijkt dat 40% betrokken is bij dierproeven en slechts 19% van de commissieleden verstand heeft van alternatieven. Ook de Instanties van Dierproeven bestaan uit leden die direct of indirect betrokken zijn geweest bij dierproeven. ²

“De samenstelling van deze commissies verklaart grotendeels waarom al die dierproeven worden goedgekeurd,” aldus Molenaar. “Het zijn collega’s die elkaars aanvragen moeten beoordelen. Dit leidt wel tot discussie maar zelden tot afkeuring. In al die commissies zitten amper mensen die echt opkomen voor de rechten van dieren.” Volgens de minister is echter “de onafhankelijke beoordeling gewaarborgd door de Centrale Commissie Dierproeven.”

Volgens Carola Schouten “signaleert en beoordeelt de Centrale Commissie Dierproeven kansen op het gebied van de 3V’s (vervangen, verminderen en verfijnen) en maakt dilemma’s op het gebied van dierproeven duidelijk. Dit zorgt voor een betere bescherming van proefdieren die gebruikt worden in onderzoek en onderwijs.” ¹

In vrijwel alle jaarverslagen en op de websites van de commissies, instanties en uitingen van betrokken leden wordt veelvuldig melding gemaakt van het verminderen, verfijnen en vervangen van dierproeven. De praktijk laat echter een heel ander beeld zien. Er zijn immers vanaf 2015 meer dan 5 miljoen proefdieren vergund voor een periode van 5 jaar. ² De Centrale Commissie Dierproeven gaf meerdere malen aan wel te worstelen met een aantal ethische dilemma's, maar koos er in al die gevallen voor om toestemming te verlenen.

De Centrale Commissie Dierproeven worstelt met de volgende knelpunten:¹

• Dierproeven voor “Me-too”-medicijnen: Bestaande medicijnen worden steeds in een iets andere variant aangeboden.

• Wettelijk verplichte dierproeven waarbij veel meer dieren aangevraagd zijn dan eigenlijk nodig is of waar alternatieven voor zijn.

• Wettelijk verplichte dierproeven waarbij konijnen onnodig individueel worden opgesloten. Dierproeven voor stoffen die in Europa niet zijn toegestaan.

• Dierproeven die gericht zijn op verdere optimalisatie en efficiëntieverbetering van de huidige veehouderijsystemen.

• Ruime vergunningen voor commerciële proefdiercentra zoals Charles River die uit voorzorg veel meer dieren aanvragen dan wellicht nodig zijn.

• Uit oogpunt van bescherming van intellectueel eigendom worden gegevens niet altijd gedeeld waardoor dierproeven dubbel kunnen plaatsvinden.

• Dierproeven voor welvaartsziektes bij de mens. ²

De knelpunten van de Centrale Commissie Dierproeven worden teruggekoppeld bij de minister. De minister legt in de meeste gevallen de onderzoeksvraag neer bij het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid. Deze instantie bestaat weer grotendeels uit mensen die direct of indirect betrokken zijn bij dierproeven. Het comité organiseert werkgroepen en inspraakrondes met dierproefnemers en dierenbelangenorganisaties (waaronder Animal Rights).

Op de website van de Centrale Commissie Dierproeven staat dat de commissie “als enige in Nederland besluiten om vergunningen voor dierproeven kan verlenen. Als instelling krijg je alleen een projectvergunning om dierproeven uit te voeren als er echt geen andere onderzoeksmethoden beschikbaar is, om de doelstellingen van het project te behalen. Ook moet het nut en de noodzaak van het onderzoek voldoende opwegen tegen het ongerief voor het dier.” ¹

Molenaar vindt het een vreemde gang van zaken: “De Centrale Commissie Dierproeven legt knelpunten neer bij de minister en gaat hiermee de eigen verantwoordelijkheid uit de weg wat zorgt voor veel dierenleed.”

Animal Rights bracht in de afgelopen periode een aantal dierproeven onder de aandacht die zijn goedgekeurd door de Centrale Commissie Dierproeven. Animal Rights vindt dat het leed dat de dieren wordt aangedaan niet opweegt tegen het onderzoeksbelang.

• Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) gebruiken honderden in het wild gevangen spreeuwen en kauwen voor dierproeven. De wilde vogels ondergaan een zware hersenoperatie en worden ingezet in slaapdeprivatie-testen.

• Dierproefnemers van Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad zijn gestart met experimenten op 75 drachtige schapen. De dieren worden ingespoten met een virus dat kan leiden tot een abortus.

• Cavia’s en ratten worden blootgesteld aan zenuwgassen in het proefdiercentrum van TNO Defense, Safety and Security in Rijswijk.

• De Centrale Commissie Dierproeven heeft goedkeuring gegeven om 44 apen en duizenden muizen, ratten, hamsters, cavia's en fretten te infecteren met virussen. De dierproeven vinden plaats in het Erasmus MC in Rotterdam. Volgens de betrokken onderzoekers zullen 4 op de 10 proefdieren ernstig lijden.

• Proefdieren aan de uitlaatgassen: Dierproefnemers van het RIVM en het Duitse Leibniz Research Institute for Environmental Medicine (IUF) onderzoeken of het inhaleren van uitlaatgassen Alzheimer veroorzaakt.

• Dierproeven op honden en katten nemen toe.

• Proefdier moet spelend kind voorstellen in belachelijke dierproef.

De Partij voor de Dieren stelde meerdere keren Kamervragen aan de minister over bovenstaande dierproeven en het hoge percentage goedgekeurde dierproeven. ¹

Carola Schouten antwoordde hierop: “Door de gezamenlijke inspanningen van de Centrale Commissie Dierproeven, de lokale dierexperimentencommissies en de instanties voor dierenwelzijn alsook van de onderzoekers, is het proces van aanvraag- en projectomschrijving, inclusief de wetenschappelijke, maatschappelijke en ethische afweging, sterk verbeterd. Dat in 2017 een hoog percentage van de aanvragen is gehonoreerd, zie ik dan ook als indicatie voor de goede kwaliteit van de vergunningsaanvragen.” ²

Er is een verfijnd administratief systeem opgesteld waarbij dierproefnemers door verschillende interne en externe instanties geholpen worden om dierproeven goedgekeurd te krijgen. Eenmaal goedgekeurd mag de dierproefnemer maximaal vijf jaar gebruik maken van de opgegeven aantal dieren. Er is geen enkele inspraak van dierenbelangenorganisaties bij dierproef-aanvragen. Slechts bij het opstellen van een advies door het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid mogen dierenbelangenorganisaties meepraten (maar niet meebeslissen).

Molenaar: ‘Het systeem is zo opgesteld dat de dierproef weliswaar voor discussies zorgt en dat er aanpassingen worden doorgevoerd aan de proefopzet maar een echte ethische afweging waar ook het belang van de betrokken dieren wordt meegewogen blijft uit. De opzet is en blijft om de dierproef-aanvraag goedgekeurd te krijgen.” Volgens Molenaar is de snelste manier om dierproeven flink terug te dringen door de samenstelling van de verantwoordelijke instanties te veranderen.